اولین نشست سران کشورهای آسیای میانه و کشورهای خلیج عربی در 18-19 جولای 2023 میلادی در شهر جده عربستان سعودی برگزار شد. این نشست که تعامل و همکاری میان کشورهای منطقه خلیج و کشورهای آسیای میانه را نوید می دهد، روابط میان این دو منطقه در آینده را پی می ریزد. این نشست به کشورهای شورای همکاری خلیج و کشورهای آسیای میانه کمک کرد تا ضمن رسیدگی به برخی مسائل اساسی، با تبادل آراء یک خط مشی مشترک برای آینده ترسیم کنند. نظر به اینکه کشورهای خلیج عربی رویکردها و موفقیتهای کشورهای آسیای میانه را از نزدیک دنبال می کنند و توجه و اهتمام بیشتری به این منطقه و همچنین تمایل بیشتری به مشارکت و سرمایه گذاری در طرحهای مشترک دارند، در این نشست پیشنهادهایی مطرح شد که برای تقویت همکاری میان این دو منطقه، بستری برای گفتگوهای راهبردی میان کشورهای شورای همکاری خلیج و کشورهای آسیای میانه شکل گیرد.
شورای همکاری خلیج که از شش کشور ( پادشاهی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، قطر، کویت، بحرین و عمان ) تشکیل شده است سیاستها و تصمیمات آن نه تنها منطقه خلیج عربی بلکه تمام منطقه خاورمیانه را تحت تأثیر قرار می دهد. در عین حال، کشورهای خلیج به صورت گسترده ای در اقتصادهای کشورهای آسیای میانه سرمایه گذاری می کنند و مجموع سبد سهام پروژه هایی که با مشارکت شرکتها و بانکهای پیشتاز کشورهای خلیج در ازبکستان انجام شده، از 20 میلیارد دلار فراتر رفته است.
برگزاری این نشست تلاشی بود برای هماهنگی تعاملات میان کشورهای منطقه و نیز یکپارچه سازی طرحهایی که کشورهای خلیج در آسیای میانه انجام می دهند؛ به ویژه اینکه کشورهای آسیای میانه و منطقه خلیج به یکدیگر به چشم شرکای مورد اعتماد و دائمی می نگرند. و در اینجا می خواهم از این امر ابراز رضایت کنم که روابط میان ازبکستان و کشورهای خلیج در سالهای اخیر به سطوح جدیدی رسیده است.
کشورهای شورای همکاری خلیج بیش از 60 درصد ذخایر نفت و نیز بیشترین ميدان هاى گازی جهان را در اختیار دارند. مضاف بر اینکه این کشورها در نظام ژئوپلیتیک و اقتصادی کنونی نقش مهمی را ایفا می کنند. شورای همکاری خلیج، سازمانی است که با هدف پاسداری از روابط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی میان کشورهای خلیج فعالیت می کند. این شورا، همکاری میان کشورهای عضو در زمینه های دفاع، امنیت، اقتصاد و سیاستهای خارجی را تقویت کرده است. و در چارچوب این شورا گامهای مهمی برای ادغام اقتصادهای کشورهای خلیج برداشته شده است.
شورای همکاری خلیج با دیگر سازمانهای منطقه ای مشابه از چندین جهت تفاوتهایی دارد. کشورهای عضو این سازمان زبان، هویت و دین مشترکی دارند. علاوه بر آن، همه این کشورها معیارهای اجتماعی، اقتصادی و نظامهای حکومتی و فرهنگ یکسانی دارند. شورای همکاری خلیج با سازمانهای بین المللی و منطقه ای دیگر مانند سازمان ملل متحد، اتحاديه عرب و سازمان همکاری اسلامی ارتباطات تنگاتنگی دارد. و از اواسط سال 1980 میلادی، کشورهای خلیج به عنوان یک قدرت مالی و اقتصادی در سطح جهان عرب شناخته شدند.
اما در مورد اهداف نشست اخیر باید گفت که این نشست به کشورهای شورای همکاری خلیج و کشورهای آسیای میانه کمک کرد تا ضمن حل مسائل اساسی و با تبادل آراء برای آینده خط مشی مشترک ترسیم کنند. نظر به اینکه کشورهای خلیج عربی رویکردها و موفقیتهای کشورهای آسیای میانه را از نزدیک دنبال می کنند و توجه و اهتمام بیشتری به این منطقه و تمایل بیشتری به مشارکت و سرمایه گذاری در طرحهای مشترک دارند. از آنجایی که همکاری خوبی میان این دو منطقه صورت گرفته است، در این نشست پیشنهادهایی مطرح شد تا بستری برای گفتگوهای راهبردی میان کشورهای شورای همکاری خلیج و کشورهای آسیای میانه شکل گیرد.
آسیای میانه در سالهای اخیر شاهد تحولات ریشه ای بوده است. رویکردهای مثبت منطقه تقریبا بر تمامی حوزه های مهم تأثیر مثبت گذاشته است. و این فضای مثبت، خود را در قالب چندین گفتگو و نشست با قدرتها و ائتلافهای بین المللی بزرگ نشان داد و بر تعاملات دیپلماتیک و نیز بر رشد میزان مبادلات تجاری و اجرای پروژه های بزرگ سرمایه گذاری مشترک تأثیر گذاشت.
شوکت میرضیایف رئیس جمهور ازبکستان در اظهارات خود اهداف اصلی سیاست خارجی کشور را مورد تأکید قرار داد و افزود: کشورهای آسیای میانه که با ازبکستان منافع حیاتی مشترکی دارند، در رأس اولویتهای سیاست خارجی کشور جای دارند.
در نتیجه همکاری راهبردی میان کشورهای همسایه در منطقه آسیای میانه، یک فضای کاملا جدید و مناسب برای توسعه همکاری تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری به وجود آمده است. در عین حال، با توجه به موقعیت ژئوپلیتیک ازبکستان، توسعه روابط تجاری و اقتصادی با کشورهای خلیج برای این کشور از اهمیت خاصی برخوردار است. و در این زمینه، رهبران ازبکستان برای گسترش همکاری سیاسی، اقتصادی، علمی و در حوزه نوآورى با کشورهای خلیج تلاشهای هدفمندی را دنبال می کنند.
شرکای خارجی نیز به این واقعیت رسیده اند که تعاملات منطقه ای فرصت های تازه ای را برای اجرای طرحهای تجاری، اقتصادی و سرمایه گذاری پرثمر در آسیای میانه ایجاد می کند. جمهوری های منطقه آسیای میانه برای ایجاد روابط با کشورهای دیگر و ائتلافهای پیشرو، الگوی منطقه گرایی را روی دست گرفته اند. کشورهای خلیج نیز از وجود «ظرفیت های» جدید در زمینه همکاری منطقه ای با کشورهای آسیای میانه پی برده اند. و برای تنوع بخشیدن به اقتصادهای خود بی وقفه تلاش می کنند تا ساختار سیاستهای خارجی خود را ارتقا دهند. شایان ذکر است که اکنون کشورهای خلیج در صدد هستند برای شراکت گسترده با کشورهای آسیای میانه، راهبرد تازه ای را روی دست گیرند. و کشورهای شورای همکاری خلیج و کشورهای آسیای میانه برای تقویت مناسبات میان دو منطقه و نیز گسترش همکاریها در سطوح مختلف، وارد مذاکرات راهبردی شده اند.
در سالهای گذشته روابط ازبکستان و کشورهای خلیج رشد قابل ملاحظه ای داشته و در زمینه های همکاری راهبردی پیشرفت چشمگیری داشته است. زیرا ازبکستان در روند مذاکرات رسمی به تمامی زمینه ها و توسعه گفتگوی سیاسی، تبادل فرهنگی و بشری، و همچنین تقویت تجارت و سرمایه گذاری توجه خاصی نشان داد.
کشورهای خلیج برای ایجاد تنوع در اقتصادهای خود تلاش دارند به روابط اقتصادی خود نیز تنوع بخشند. و در عین حال، تلاش دارند از موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک مناسب جمهوری های آسیای میانه و مخصوصا جمهوری ازبکستان بهره گیرند. کار آفرینان خلیجی به شراکت با همتایان ازبکی خود مخصوصا در بخش کشاورزی تمایل دارند. پیش از این نیز رئیس جمهور میر ضیایف پنج حوزه اصلی برای توسعه شراکتها میان کشورهای منطقه را مطرح کرده بود که عبارتند از: تقویت روابط گسترده با روشهای گوناگون، توسعه تفاهمنامه چندجانبه در آینده در مورد دوستی، پیوند منطقه ای و همکاری در زمینه های فناوری پیشرفته، هوش مصنوعی، کشاورزی، فناوری نانو و بیوتكنولوژی، تغییرات آب و هوا و محیط زیست، گردشگری و فناوری دیجیتال.
با توجه به تحولات جهانی، کشورهای خلیج عربی در نظام کنونی بین الملل جایگاه خاصی دارد. و ازبکستان توسعه همکاری سیاسی، تجاری و اقتصادی با کشورهای خلیج و استفاده از فرصتهای کلان سرمایه گذاری را بخشی از منافع خود می داند. با در نظر داشت این امر، ازبکستان همواره برای توسعه همکاری مفید میان طرفین و مخصوصا با پادشاهی عربستان سعودی تلاش می کند؛ چرا که عربستان علاوه بر اینکه بیشترین مساحت جزیرة العرب را به خود اختصاص داده است، بیشترین نفوذ و بیشترین امکانات مالی و سرمایه مالی و انسانی را نیز در اختیار دارد.
از ابتدای سال جاری سطح مبادلات تجاری ازبکستان با پادشاهی عربستان سعودی به میزان 20 درصد افزایش یافته است و تعداد طرحهای مشترک میان دو کشور نیز با افزایش همراه بوده است. با مشارکت شرکت سعودی «آکوا پاور» که در حوزه انرژی پیشگام است، اجرای طرحهای مهمی در بخش «انرژی سبز» آغاز شده است. و کار روی طرحهای سرمایه گذاری بزرگی در حوزه های «هیدروژن سبز»، صنایع پتروشیمی، کشاورزی، داروسازی، پزشکی، گردشگری و همچنین زمینه های دیگر همچنان جریان دارد.
در زمانیکه تعاملات دیپلماتیک با قطر افزایش یافته است، ازبکستان به قطر به عنوان یک شریک مورد اعتماد نه تنها در منطقه خلیج عربی بلکه در تمام جهان عرب و جهان اسلام می نگرد. از این رو، سفر امیر قطر به ازبکستان که در تاریخ روابط دیپلماتیک میان دو کشور سابقه نداشت، از مرحله تازه همکاری دوجانبه حکایت دارد و سبب شد که روابط دو کشور تا سطح شراکت همه جانبه ارتقا یابد. قطر یکی از سرمایه گذاران فعال در منطقه آسیای میانه است. در ژوئن 2023 میلادی تفاهمنامه های سرمایه گذاری در حوزه های لجستیک، انرژی و کشاورزی به ارزشی بالغ بر 12 میلیارد دلار میان ازبکستان و قطر به امضا رسید.
سفارت قطر در «تاشکند» نقش مهمی در تقویت همکاری دوجانبه در سال 2023 میلادی ایفا کرد. و در مقابل، با افتتاح سفارت ازبکستان در دوحه، همکاریهای دوجانبه شاهد پیشرفتهای بیشتری خواهد بود. در حال حاضر سفارتخانه های ازبکستان در برخی کشورهای خلیج عربی مانند کشور پادشاهی عربستان سعودی، امارات متحده عربی، عمان و کویت دایر است. و در مورد همکاری با امارات، ازبکستان گامهای بزرگی را در اجرای تفاهمنامه های دوجانبه میان دو کشور برداشته است. از سال 2020 میلادی شرکت دو ملیتی ازبکی اماراتی فعالیتهای خود را در ازبکستان آغاز کرده است. و امارات از روند تازه اصلاحات در ازبکستان که با هدف کاهش سهم دولت در اقتصاد کشور صورت می گیرد، استقبال می کند. و برای آمادگی جهت تهیه طرحهای توسعه شهرها و مناطق مهم به گسترش همکاریها توجه ویژه ای نشان می دهد.
از سویی دیگر، پادشاهی عمان نیز برای همکاری با ازبکستان در جذب محافل کسب و کار در هر دو کشور و برقراری روابط عمیق تر و اجرای طرحهای سرمایه گذاری مشترک در ازبکستان، اعلام آمادگی کرده است. و طرفهای ذی ربط برای جذب سرمایه های سرمایه گذاران عمانی تلاش می کنند. و شرکای سرمایه گذاری، امکان اجرای طرحهای مشترک در بخشهای حمل و نقل و جهانگردی را مورد بررسی قرار می دهند. همچنین، دو کشور در نظر دارند برای افزایش تبادلات کالا و نیز افزایش مسافران میان دو کشور و همچنین فعالیتهای دوجانبه برای تقویت تبادلات فرهنگی میان دو کشور، گامهای عملی بردارند.
در پایان، نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج و کشورهای آسیای میانه، زمینه را برای چشم انداز تازه همکاریها میان دو منطقه ای که شاهد تحولات پرشتابی در سطح جهان هستند، مهیا ساخت. و همانطور که رئیس جمهور ازبکستان اشاره داشتند، ایده ها و پیشنهادهایی که در جلسات این نشست مطرح شد، نشان داد که این مناطق امکانات قابل توجهی در اختیار دارد و نیازمند توسعه بیشتر است. لذا، شرکت کنندگان در نشست از پیشنهاد رئیس جمهور ازبکستان مبنى بر برگزاری نشست آینده سران به صورت گفتگویی میان آسیای میانه و کشورهای شورای همکاری خلیج در شهر باستانی سمرقند کشور ازبکستان استقبال کردند و انتظار می رود نشست آینده “گزارشی” از اجرای مصوبات نشست جده باشد تا حجم پروژه های انجام شده مشخص گردد و آنچه در مورد آن توافق شده در آينده تكميل شود.
مسئولیت نوشته ها به عهده خود نویسنده است وسایت موسسه بین المللی مطالعات ایران هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد
