در جامعه جوان ایران، یک تغییر در روابط جنسیتی رخ داده است. بسیاری از ازدواج اجتناب کنند و تنها ماندن و مشارکت در روابط قبل از ازدواج را ترجیح می دهند. در این راستا، بسیاری از کارشناسان فشارهای اقتصادی، رسانه های اجتماعی، و تأثیرات فرهنگی غرب را در این معضل اجتماعی دخیل می دانند. اما واقعیت این است که از زمان انقلاب 1979، کنترل شدید دولت، حقوق محدود و چشم اندازهای کمتر برای یک زندگی خوب، ایرانی ها را تشویق کرده است تا هنجارهای اجتماعی خود را مورد سوال قرار دهند.
این معضل بیش از حد بزرگ است که بتوان از ان چشم پوشی كرد. در تاریخ 5 آوریل 2018، چندین کارشناس در دانشگاه تهران برای گفتگو درباره «روابط جنسی قبل از ازدواج در ایران» و «زنا و خیانت در جامعه ایران» گردهم امدند. این دومین گردهمایی از نوع خود برای بالا بردن آگاهی در خصوص چنین موضوعات حساس بود.
کارشناسان خواستار تعریف جدیدی از خانواده شدند. تنها چند تعریف برای توضیح کانون خانواده در ایران وجود دارد و هیچ گونه تعریف جدیدی که نشان دهنده ی تفاوت های محاسباتی موجود بین دولت و کارشناسان در زمینه ی تغییرات در استانداردهای اجتماعی را در بر گیرد پدیار نشده است.
کانون “تعهدات خانوادگی” ارزش های سنتی مانند زادولد و حمایت مالی از طرف شوهر را ترویج می دهد. با این حال، این ارزش ها دیگر به تنهایی انگیزه دهنده و محرک ایرانیانی که خواهان داشتن یک خانواده هستند نیست. در بخش های سنتی یا قبیله ای جامعه و همچنین در طبقه بالاتری محافظه کار، یک “واحد خانواده تراکنشی” وجود دارد که انگیزه ایرانیان برای داشتن یک خانواده است. پیوند خانوادگی بر روابط خون، روابط قبیله ای و یا حفظ شبکه های اجتماعی و رتبه بندی اقتصادی متکی است. طبق نظر آزاده مکی جامعه شناس، یک روند فردی جدید به وجود آمده است که انگیزه ایرانیان برای مشارکت است.[1]
این روند منجر به افزایش هر چه بیشتر شمار روابط قبل از ازدواج صرفا برای لذت بردن و نه چیزی معنی دار مانند حمایت از خانواده و یا عاطفی شده است. محمد حسین شرفی سای، یکی از شرکت کنندگان در دانشگاه تهران، ادعا می کند که تحصیلات عالی و اشتغال، تعامل میان زنان و مردان را افزایش داده است. بنابراین، دسترسی به رسانه های اجتماعی یک حریم خصوصی بدون نظارت برای تعامل بین زنان و مردان را فراهم کرده است.همچنین فردین علی خواه، یک شرکت کننده در دانشگاه تهران، می گوید که دوستی های اجتماعی جدید، روابط عاطفی را دلسرد می کند. امروزه زنان به لحاظ احساسی و اقتصادی کمتر به شوهران خود وابسته اند و این امر منجر به خیانت زنانشویی می شود. [2]
در یک جامعه بسته همانند ایران که در آن تنظیم گرایش های جدید و هل دادن مرزها يك چالش است، یک مجموعه ای از گروه های حمایتی به منظور کمک به زنان و زوج ها برای مقابله با معظلات خود ظاهر شده است. اینها شامل «حلقه های دوستی غیر جنسی»، «درمان خیانت زناشویی» و «توجه ویژه در رسانه های اجتماعی» هستند. این گروه ها به اشتراک کنندگان اجازه می دهد تا خطرات جسمی و احساسی مرتبط با رفتار زناکارانه در ایران را درک کنند. لکن علی خواه استدلال می کند، از زنان به اندازه کافی حمایت نمی شود. او می گوید که توجه و اهمیت بخشی به ویژگی های بیولوژیکی مردان در واقع زنگ خطری برای کم رنگ نشان دادن صفات بیولوژیکی زنان بوده وهمچنین موجب تشویق مردان به خیانت در زندگی زناشویی می شود. [3]
آزادر مکی معتقد است که محدود کردن مباحث رفتاری های جنسی به روانشناسان و درمانگران خانواده مانع از درک جامعه شناختی این مسئله اجتماعی می شود. علاوه بر این، ناهماهنگی های ایدئولوژیک مرتبط با رفتارهای جنسی ممکن است ارزش های خانواده‌ها را بی ثبات تر و متزلزل تر نماید و این رخداد در سایه نادیده گرفتن تغییرات عمده هنجاری موجود در جامعه صورت می یابد.
مجید بهری، یک جامعه شناس رفتاری، تلویزیون و رادیو را به دلیل عدم رسیدگی کافی به بزهکاری های جنسی را مورد انتقاد قرار داده زیرا عدم رسیدگی و بی توجهی به این موضوع سرنجام خیانت زناشویی و طلاق عاطفی را ترغيب مي كند.[4] بسیاری از کارشناسان می گویند میزان طلاق های عاطفی بالاتر از طلاق هایی است که به طور رسمی ثبت می شوند. در حالی که دولت مدرنیته را مقصر طلاق ها می داند، جامعه شناسان می گویند که حداقل نیمی از طلاق ها به علت سیاست های دولت اتفاق می افتد، مانند ترویج ازدواج های معروف به ازدواج صیغه ای موقت و ازدواج های جمعی با هدف کاهش هزینه های مالی برای ایجاد یک اتحادیه می باشد. در نتیجه این پدیده بنیاد مقدس خانواده را در جامعه سنتی ایران از بین می برد. [5]
در حال حاضر، در ایران می توان مشاهده نمود که یک زوج ( زن و شوهر) بطور جداگانه زندگی نموده ویا همزمان یک رابطه جنسی دیگری غیر از زندگی رسمی را دنبال می کنند. این امر به مثابه یک ناهنجاری اجتماعی است و از عوامل دگرگونی وفرو ریختن ساختار خانواده ها بشمار می آید. به گفته مرکز پژوهشی مجلس ایران، در حقیقت، امور خیانت زناشویی به سطوح هشداردهنده رسیده است. در یک گزارش 82 صفحه ای در مورد الگوهای رفتار جنسی در ایران،[6] مرکز پژوهشی مجلس ازدواج موقت را به عنوان یک راه حل سریع برای از بین بردن خیانت زناشویی توصیه می کند. مرکز پژوهشی مجلس شواهد قرآنی ارائه می دهد تا استدلال کند که ازدواج موقت مشروع و مستحب است.
امار جمع اوری شده در یک تحقیق از تعداده 145555 دانش اموز متوسطه در دو سال گذشته نشان میدهد که 105،046 از این دانش اموزان یا 74.3٪ از انها به یک نوعی روابطی غیر مجاز جنسی داشته اند. [7]
به گفته محمود گلزاری، روانشناس دانشگاه علامه طباطبایی، 80 درصد دخترانی که در چندین دبیرستان در تهران مصاحبه شده، گزارش دادند که روابط دوستی وجنسی با جنس مخالف را تجربه کرده اند. [8] سایر ارقام جمع آوری شده از 8 میلیون جوان ایرانی نشان می دهد که میانگین سن روابط جنسی دختران قبل از ازدواج، تا پایه ی تحصيلی دوره متوسطه رسیده است[9].
گزارش مرکز پژوهشی مجلس ایران میگوید که با 24889 نفر از دانش آموزان دبیرستانی که مصاحبه کرده بودند یا 17.5 درصد مصاحبه کنندگان روابط همجنسگرایانه داشته اند.
براساس مطالعات صورت گرفته، ۱۵ درصد از مردان مجرد در شهرهای بزرگ همجنسگرا هستند و این امر را با ترجیح دادن ازدواج سفید نشان می دهند. اگرچه ارقام مشخصی در این خصوص وجود ندارد، اما این تعداد چنان زیاد است که باعث شده وزارت کشور ایران کارکنان ویژه ای را به بررسی این موضوع اختصاص دهد. [10]
نشان دادن گرايش افراد به همجسنگرايي در ملاء عام در ايران در حال رشد است درحاليكه در آنجا مردم ترجيح ميدهند اين امر بصورت غير علني و مسكوت باقي بماند. اما هنوز معلوم نيست اين امر چقدر منتشر و فراگير شده است. بعضى كارشناسان معتقدند كه برخى عوامل أوليه از قبيل عدم نداشتن إمكانات ازدواج از قبيل مهريه گرانقيمت يا فراهم كردن هديه مادى و مسكن به همسر از عوامل مؤثر در بروز اين ناهنجار (همجسنگرائى)بوده است[11].
برخی از تندروها، همجنس گرایی را بلافاصله به برخی از رفتارهایی که مورد پسندشان نیست نسبت می دهند. صادق کوشکی، یکی از اعضای انصار حزب الله، می نویسد که دختران بیشتری مشاهده می شوند که دست در دست یکدیگر دارند یا احساسات صمیمانه ای از خود بروز می دهند، در اماکن عمومی سیگار می کشند، روسری اجباری به سر نمی کنند، و دوستی های آنان با پسران صرفاً موردی است. [12] کوشکی چنین القا می کند که این گونه اعمال متضمن رفتارهای غیر همجنس گرایانه نیستند و پلیس محلی را برای نپرداختن به این موضوع مورد شماتت قرار می دهد..
ىر اين زمینه پلیس کار چندانی نمی تواند انجام دهد زمانی که مطالعات کافی در ایران در مورد الگوهای رفتاری نوجوانان در دوره بحرانی بین نوجوانی و سن ازدواج صورت نگرفته است. این باعث افزایش سطح آسیب جنسی پس از ازدواج می شود. روابط پیش از ازدواج با یک همسر آینده، موجب افزایش پنج برابر شانس طلاق می شود. [13].
در ایران نرخ طلاق در حال حاضر بالا است، مانند بسیاری از نقاط دیگر در خاورمیانه. به طور متوسط، یکی از 3.6 مورد ازدواج در سال گذشته به طلاق انجامیده. این حدود 20 طلاق در ساعت است.
در تهران، یکی از 2.2 مورد یا تقریبا نیمی از ازدواج منجر به طلاق می شود. [14] این موضوع ماننده گذشته به عنوان امری شرم آور شناخته نمی شود، طلاق های مشروط در حال افزایش است و جشن های طلاق شایع تر شده اند. اما با داشتن فرصت های اقتصادی کمتری برای ازدواج مجدد، نگرانی هایی وجود دارد که رفتار جنسی بدون مانع ممکن است افزایش یابد . براساس گزارش مرکز پژوهشی مجلس ایران ، 12.5 درصد از زنان پس از تجاوز جنسی و فیزیکی سکوت می کنند و 62.5 درصد درصد از آنها پس از آزار و اذیت جنسی صحبت کردن در مورد ان را رد می کنند. [15]
آمار نشان می دهد که تعداد زیادی از عفونت های اچ آی وی / ایدز در ایران ناشی از عادت های جنسی و مصرف مواد مخدر است. براساس برنامه مشترک سازمان ملل متحد در مورد اچ آی وی و ایدز، از 2010 تا 2016 تعداد عفونت های اچ آی وی در ایران به21 درصد افزایش یافته است . ایران در حال برنامه ریزی سریع ملی برای پایان دادن اپیدمی ایدز در کشور تا سال میلادی 2030 است. تلویزیون، برنامه های سینمایی و تابلوهای تبلیغاتی این موضوع را مورد توجه قرار می دهند کمپین های آموزشی محدود نیز وجود دارد، مانند خط اتوبوس ایدز در محله هایی که کلاس ها و درمان را برای زندگی با بیماری ایدز و پیشگیری از ان را فراهم می کند. اما براساس گزارش 2016 برنامه مشترک سازمان ملل متحد در مورد اچ آی وی بیماری ایدز کماکان در حال افزایش است. [16]
مجید ابهری از سیاست زودهنگام پس از انقلاب ایران در بستن خانه های فحشا نیز انتقاد میکند. فقر، به حاشیه راندن اجتماعی و اقتصادی، فشارهای خانوادگی و حلقه های روسپیگری مدیریت فحشا را در ایران غیر ممکن ساخته است . ارقام منتشر شده توسط مجلس ایران نشان می دهد که 11 درصد از روسپی ها در تهران با اگاهی همسر خود وارد روسپیگیری شده اند. در نتیجه، مرزهای اخلاقی در جامعه مدرن ایران در مورد این موضوع رو به کم شدن است. به گفته مجید ابهری، اکثر زنان ایرانی به نوعی در معرض پیامدهای فحشا قرار دارند. [17]
علی رغم فراگیر شدن فحشا، ایران از پاسخگوئی و پیگیری جدی به مسئله قاچاق اجتنباب کرده است. زنان ایرانی مشغول فحشا محلی هستند، اما بسیاری از آنها به کشورهای همسایه قاچاق می شوند یا به طور داوطلبانه برای مقاصد فحشایی به خارج از کشور سفر می کنند.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (سپاه پاسداران) در خصوص نگرانی ها در مورد عدم نظارت کافی از الگوهای جنسی در ایران وارد عمل شده است. براساس اظهارات معاون اطلاعاتی سپاه پاسداران ابراهیم بنیانی، ایران در بین 182 کشور جهان در استفاده از وب سایت های غیر اخلاقی در بعد از ظهر مراسم عاشورا رتبه اول را به خود اختصاص داده است.[18]
در قم كه مذهبى ترين شهر ايران است،روحانيون با برپائى كلاسهاى اموزشى تلاش فراوان ميكنند تا با مشكلات فزاينده خانوادگى مقابله كنند.
دفتر تبليغات اسلامي ايران، راههاى پژوهش و شناخت اسيبهاى اجتماعي و خانواده را افزايش داده و براى اين منظور روحانيونى را در جهت يافتن بهترين راهكار مقابله با اين اسيبها اموزش داده است. [19]
دفتر قم رهبرى حدود چهارصد گروه مقابله با اسيبهاى اجتماعى و خانوادگى در سراسر كشور را بر عهده دارد و همچنين حدود دويست وبسايت كه در زمينه هنجارهاى اجتماعى فعاليت ميكنند را اداره ميكند. [20]
اگرچه سخت به نظر ميرسد كه تمام حكومتهاى بعد از انقلاب را مسؤول به وخامت شدن اوضاع و ساختار خانواده دانست، اما ميتوان به نوعى ازاديهاى اجتماعى بعد از توافق اتمى بين ايران و قدرتهاى جهان در ماه جولاى ٢٠١٥ مشاهده كرد. اين توافقنامه به حكومت ايران قول داده بود كه يك دريچه براى ان به دنياى ازاد باز شود و با انگيزه فراوان نشان دهد كه اين ازاديهاى اجتماعى محترم شمرده شده اند.
اما حتی تندروها اعتراف میکند که این خود انقلاب است که از ابتدا به مشکلات اجتماعی رسیدگی نکرده است. در نشست اخیر در خبرگزاری تندروی فارس ، دانشگاهیان اظهار داشتند که از زمان انقلاب، ارزشهای خانوادگی که برای ترویج تعیین شده بودند هرگز مورد توجه قرار نگرفته اند. آنها از پشتیبانی نهادی ضعیف، کمبود برنامه های حمایت از سوی دولت و امتناع دولت از اذعان به این که ایران با بحران خانوادگی مواجه است انتقاد کردند. آنها خواستار تاسیس فوری یک وزارت خانواده، ارتقاء آموزش جنسی و یک قانون اساسی برای سلامت جنسی شدند. [21]
روشن است که هیچ یک از این مشکلات به سرعت حل نمی شود. انقلاب همچنان تمایل به ساخت یک جامعه مومن دارد. اما خواسته های اولیه آن در تنظیم و کنترل شدید مردم، منجر به بروز واکنش شدیدی شده که نه تنها ساختار سنتی جامعه ایران بلکه در حال حاضر خود انقلاب را به چالش می کشد.
