مناسبات بین هندوستان و ایران در طول زمان به شرایط تفاهم آمیز پیچیده ای تبدیل شده است. محاسبات امنیتی منطقه ای که هندوستان را از طریق دریای عمان به ایران مرتبط می کند و همچنین منافع ژئوپلیتیک جهانی بر مناسبات تمدنی مستحکم بین این دو کشور اغلب سایه افکنده است. این امر به نوبه خود به دلواپسی ها در مناسبات دوجانبه ایران و هندوستان منجر شده است که تا حدودی ناشی از عدم تداوم در روابط فرامرزی است. هنگامی که هندوستان پس از پایان حاکمیت استعماری بریتانیا بر این شبه قاره، در سال ۱۹۴۷ استقلال خود را بازیافت، این کشور مرزهای جغرافیایی قدیمی خود را با ایران به دلیل جدایی و تاسیس کشور پاکستان بلافاصله از دست داد. تغییرات ژئوپلیتیک متعاقب آن، موجب جدایی بیشتر هندوستان و ایران شد. هندوستان می کوشید تا پس از رسیدن به استقلال، سیاست عدم تعهد خود را حفظ کند، اما ایران به ائتلاف نظامی منطقه ای به رهبری ایالات متحده – سازمان پیمان مرکزی (سنتو) پیوست.[1]
به رغم اختلافات موجود بر سر موضوعات منطقه ای بین هندوستان و ایران، این دو کشور کوشیده اند تا در موضوعات متعددی رابطه برقرار کنند. اتحادیه همکاری های منطقه ای حاشیه اقیانوس هند (IORA) و سمپوزیوم دریایی اقیانوس هند (IONA) با هدف همکاری های امنیتی دریایی، اهداف هندوستان در جهت ایجاد مناسبات دوجانبه با ایران را برآورده است. آنها این امکان را برای دهلی نو به وجود آورده اند تا بتواند نقش فعال تری در امور منطقه ای ایفا کند. در نتیجه، در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۹، وزیر امور خارجه هندوستان به تهران سفر کرد تا قصد مجدد کشورش در خصوص ایجاد رابطه با ایران را نشان دهد. هندوستان به رغم تحریم های ایالات متحده که علیه ایران وضع شده است، دستش را به سوی تهران دراز کرد.[2]
همزمان با اینکه ایالات متحده به شریک استراتژیک اصلی هندوستان تبدیل می شود، رویکرد دهلی نو نسبت به ایران باید با در نظر گرفتن پارامترهایی ارزیابی شود که ممکن است مناسبات این کشور با تهران را تحت تاثیر قرار دهد. این امر حائز اهمیت است زیرا تهران همچنان شریک مهمی به شمار می رود که می تواند به دهلی نو در رسیدن به منافع استراتژیک و اقتصادی مورد نظر خود کمک کند. در این تحقیق رابطه پیچیده بین هندوستان و ایران را بررسی می شود تا پارامترهای گوناگونی که بر این مناسبات دوجانبه تاثیر می گذارد را مشخص شود. این پژوهش همچنین حوزه های همگرایی و اختلافات در مناسبات هندوستان و ایران را مورد مطالعه قرار می دهد تا به ارزیابی بهتری از عوامل اقتصادی و ژئوپلیتیک تاثیرگذار بر مناسبات بین این دو کشور برسد. افزون بر این، تلاش می شود تا درک بهتری از محدودیت های موجود در خصوص توسعه همکاری های اقتصادی و استراتژیک بین هندوستان و ایران و همچنین نقشی که ایالات متحده در تعیین محدودیت ها بر مناسبات دوجانبه هندوستان و ایران بازی می کند ارائه شود.
نخست_ امنیت، دفاع و ملاحظات استراتژیک در مناسبات هندوستان و ایران
با توجه به ماهیت پویای موضوعات امنیتی منطقه ای، پارامترهای استراتژیک و دفاعی مهمترین جنبه مناسبات دوجانبه بین هندوستان و ایران در سال های اخیر بوده است. هر دو کشور منافع مشترکی در حفظ ثبات در آسیای مرکزی و مبارزه با گروه های مسلح در این منطقه دارند.[3] این همگرایی تا حدودی موجب شده است تا دهلی نو مناسبات دائم خود را با تهران حفظ کند، آن هم در زمانی که تنش ها بین این دو کشور یا فشارهای خارجی تا سطحی افزایش یافته که می توانست چنین مناسباتی را مانع شود.
آنچه که به حفظ مناسبات هندوستان و ایران کمک کرده است شتاب روابط دوجانبه پس از آغاز به کار کمیسیون مشترک ایران و هند در سال ۱۹۸۳ است. این کمیسیون نقش کلیدی در ایجاد همکاری های نظامی با ایران بازی کرد.[4] این توافق سه سال پس از آغاز جنگ ایران و عراق امضا شد، هرچند که شاهدی دال بر کمک هندوستان به ایران در طول این جنگ که در سال ۱۹۸۸ پایان یافت وجود ندارد.[5] پس از این جنگ، ایران با پشتیبانی روسیه و چین، شروع به بازسازی زرادخانه نظامی متعارف خود کرد. حتی در آن زمان نیز خرید عمده ای از هندوستان گزارش نشد. اما در سال ۱۹۹۳ ایران به هندوستان رو آورد تا برای ساخت باتری برای زیردریایی های کلاس کیلو خریداری شده از روسیه، از دهلی نو کمک بگیرد.[6] نیروی دریایی هندوستان به ایران کمک کرد تا زیردریایی های کلاس کیلو روسی را تغییر دهد و کارآیی عملیاتی آنها را در آب های گرم خلیج عربی بهبود بخشد.[7]
این همکاری اولیه بین هندوستان و ایران با امضای تفاهم نامه ای در سال ۲۰۰۱ توسعه یافت.[8] این تفاهم نامه که با نام «بیانیه تهران» شناخته می شود دلواپسی های هر دو کشور در خصوص ضرورت کنترل افراط گرایی که از افغانستان سرچشمه می گرفت را نشان می داد. در آن زمان، کابل عامل حیاتی در تعیین محاسبات امنیتی منطقه جنوب آسیا به شمار می رفت.[9] این بیانیه بر تعهد هندوستان و ایران در خصوص دستیابی به خلع سلاح در دراز مدت تاکید مجدد داشت،[10] و همچنین به تفاهم عمیق تری بین هندوستان و ایران بر سر ضرورت کمک به ایجاد یک منطقه اقتصادی شکوفا در اقیانوس هند منجر شد. از آن به بعد، ایران و هندوستان مکانیزم های نهادینه ای برای رسیدن به اهداف مشترک به وجود آورده اند.[11] ایران همچنان تمایل دارد تا برای مدرن کردن سخت افزارهای جنگی که از روسیه دریافت می کند، از هندوستان کمک بگیرد و خوش بین است که دهلی نو به حمایت خود از دستیابی ایران به تجهیزات نظامی متعارف کمک خواهد کرد.
روابط دفاعی دوجانبه بین هندوستان و ایران پس از دعوت از پرزیدنت محمد خاتمی به عنوان مهمان افتخاری به روز جمهوری هندوستان در سال ۲۰۰۳، جهشی رو به جلو داشت.[12] متعاقب آن، این دو کشور همکاری های خود در عرصه نظامی را در چند سطح گسترش دادند. در مارس ۲۰۰۳، هندوستان و ایران نخستین مانور دریایی مشترک خود در دریای عرب را به اجرا گذاشتند.[13] همچنین آنها همکاری های خود در خصوص امنیت دریایی را توسعه دادند و در سال های پس از آن نیز تمرین های دریایی مشترک برگزار کردند.[14] هندوستان چند پایگاه اطلاعاتی در ایران ایجاد کرده است[15] و هر دو کشور فعالانه در همایش های امنیت منطقه ای از قبیل IORA مشارکت کرده اند.[16] با این وجود، دهلی نو از سوی واشنگتن تحت فشار بود تا فروش سلاح های هندی به ایران و همکاری در زمینه فناوری نظامی با این کشور را متوقف کند.
یکی از جوانب مهم همکاری هندوستان و ایران در سال های اخیر، بر حول محور توسعه بندر چابهار می گردد. پس از دیدار وزیر امور خارجه هندوستان از ایران در دسامبر ۲۰۱۹، دهلی نو و تهران بر سر شتاب دادن به پروژه بندر چابهار توافق کردند.[17] این پروژه از سال ۲۰۰۳ مورد بحث قرار گرفته بود،[18] اما زمانی مورد تاکید قرار گرفت که هندوستان و ایران در سال ۲۰۱۵ تفاهم نامه ای برای توسعه این بندر امضا کردند.[19] این بندر در استان سیستان و بلوچستان ایران واقع شده است و دروازه ای برای هندوستان به شمار می رود تا فرصت های تجاری خود را گسترش دهد.[20] دهلی نو چابهار را موازنه استراتژیک برای بندر گوادار پاکستان می داند که از سوی چین تحت طرح یک کمربند و یک جاده ساخته و اداره می شود، و همین موضوع اهمیت چابهار برای هندوستان را نشان می دهد.[21] همچنین این بندر ایرانی بسیار با تلاش های هندوستان در سال های اخیر تناسب دارد که می کوشد فرصت های اقتصادی را از طریق مسیرهای ترانزیت ایران به آسیای مرکزی و افغانستان ارتقا دهد. پس از افول مناسبات دیپلماتیک هند و پاکستان و همچنین زمانی که پاکستان اجازه ارتباط با هندوستان از طریق این کشور را نداد، دهلی نو توسعه بندر چابهار را فرصتی برای رقابت با حضور فزاینده کشور چین در آسیای مرکزی می داند.[22]
از طریق پروژه چابهار، هند به طور مستقیم به ایران دسترسی پیدا می کند. این امر می تواند گزینه های تجارت نفتی با حمل و نقل کم هزینه تر را برای دهلی نو افزایش دهد، اگر که تحریم های تحمیلی از سوی ایالات متحده بر ایران مانعی در این مسیر به وجود نیاورد. با تکمیل بندر چابهار، مناسبات تجاری بین هندوستان و ایران ممکن است تقویت شود و اقلامی مانند کود، مواد شیمایی، غلات و دیگر اقلام نیز احتمالا مبادله خواهند شد. چابهار امکان پیوستن به کریدور حمل و نقل شمال-جنوب را برای هندوستان فراهم می کند؛ این کریدور که از سوی چند کشور از جمله ایران، افغانستان و روسیه حمایت می شود، امکان دسترسی دهلی نو به بازارهای آسیای مرکزی، روسیه و اروپا را فراهم می کند. تخمین زده می شود هنگام اتصال هندوستان به کریدور حمل و نقل شمال-جنوب، میزان تجارت این کشور با منطقه ارواسیا به ۱۷۰ میلیارد دلار برسد.[23]
همچون گذشته، هندوستان برای کار با ایران با چالش هایی مواجه خواهد شد. به عنوان مثال در سال ۲۰۰۳ هنگامی که پاکستان دسترسی هندوستان به افغانستان را مسدود کرد، هند موافقت کرد تا بندر شهید بهشتی در چابهار را توسعه دهد. اما پروژه این بندر به دلیل تحریم های غرب علیه ایران کلید نخورد. به رغم اشتراک منافع بین هند و ایران در خصوص همکاری های اقتصادی مشترک، تهران از توسعه بیش از حد تجارت با هند واهمه دارد، زیرا ایالات متحده می تواند با فشار بر دهلی نو، همکاری با تهران را متوقف کند. ایران همچنین مناسبات خود را با هندوستان به دلیل روابط دوستانه با پکن و پاکستان محدود می کند.[24] در سال ۲۰۱۸، وزیر امور خارجه ایران تکرار کرد که کشورش به دنبال سرمایه گذاری در چابهار نه تنها از سوی هندوستان و افغانستان، بلکه از طرف پاکستان و چین است.[25] با توجه به دلواپسی دهلی نو از افزایش حضور چین در این منطقه، این بیانیه یادآور این نکته است که ایران قصد دارد تا به سوی شرکای دیگری برای فرصت های تجاری دست دراز کند – کاری که چشم انداز هندوستان در پروژه چابهار را پیچیده می کند.
دوم – تحریم های ایران و موضع ایالات متحده در خصوص توسعه بندر چابهار
پس از خروج از توافق هسته ای (برجام) به دلیل ناخشنودی واشنگتن از نقش ایران در منطقه خاورمیانه، ایالات متحده مجددا تحریم های اقتصادی سختی را از ماه می ۲۰۱۸ بر ایران وضع کرده است.[26] بنابر گزارش ها، این تحریم ها که بخشی از استراتژی فشار حداکثری ایالات متحده علیه ایران به شمار می روند، باعث شده اند که ۱.۵ میلیون بشکه نفت ایران از بازار جهانی خارج شود.[27] تحریم هایی علیه بیش از ۷۰ نهاد مالی وابسته به تهران وضع شده اند. پیش بینی می شود تحریم های ایالات متحده تاثیر مخربی بر اقتصاد ایران داشته باشند.[28]
تعدادی از متحدان نزدیک آمریکا در خصوص سیاست های اخیر ایالات متحده علیه ایران ابراز نگرانی کرده یا آشکارا با آن مخالفت کرده اند. برخی از کشورهای اروپایی در حالیکه با سیاست های آمریکا مخالفت کرده اند، به دنبال یافتن مکانیزم های مالی جایگزین برای همکاری با ایران بوده اند که همچنان تحت تحریم های یک جانبه قرار دارد. انگلستان، فرانسه و آلمان پیشنهادهایی برای دور زدن تحریم های ایالات متحده علیه ایران مطرح کرده اند. اتحادیه اروپا متعاقباً اعلام کرد که اینستکس را برای تجارت با ایران و تسهیل مبادلات غیر تحریمی از سوی ایالات متحده راه اندازی می کند.[29] در اوایل سال ۲۰۱۹، وزیران امور خارجه بریتانیا، آلمان، و فرانسه بیانیه مشترکی صادر کردند و اصرار ورزیدند که «اینستکس از معاملات مشروع اروپا با ایران حمایت خواهد کرد، و در ابتدا بر اساسی ترین بخش ها برای مردم ایران از قبیل دارو، لوازم پزشکی، و اقلام کشاورزی و غذایی تمرکز خواهد داشت.»
این اقدامات اتحادیه اروپا در جهت تسهیل مبادلات تجاری با ایران نشان دهنده اختلافات موجود در غرب بر سر نحوه رویارویی با ایران است.[30] اروپا همچنان دلواپس تصمیم ناگهانی دولت ترامپ برای افزایش فشار بر ایران است. این تصمیم ایالات متحده به دیگر شرکای فعال این کشور مانند هند نیز مرتبط می شود. هندوستان یکی از ۸ کشوری بود که از ایالات متحده برای خرید نفت از ایران معافیت دریافت کرد.[31] هنگامی که معافیت هندوستان در ماه مه ۲۰۱۹ پایان یافت، این کشور به طور مداوم در تماس با مقامات ایالات متحده بود تا به واردات نفت از ایران همچنان ادامه دهد. با این همه، در اثر فشار ایالات متحده در جهت تبعیت از رژیم تحریم های این کشور، هندوستان به طور چشمگیری واردات نفت از ایران را کاهش داده است.[32]
به رغم این تحولات، هند و ایالات متحده در سال های اخیر در اثر فعالیت بر حوزه هایی که منافع مشترک آنها را تامین می کند، به یکدیگر نزدیک تر شده اند تا جبهه استراتژیک مشترکی را در جنوب آسیا تشکیل دهند. بندر چابهار احتمالا تا امروز دچار پیامدهای تحریم های سخت علیه ایران نشده است، و ایالات متحده به هندوستان اطمینان داده است توسعه بندر چابهار از برخی از تحریم های این کشور علیه ایران معاف خواهد بود.[33]
علاوه بر این، این بندر مسیر جایگزین تجاری و استراتژیک برای افغانستان – یکی دیگر از شرکای ایالات متحده – فراهم می آورد که امکان دسترسی کابل به آبهای گرم را به وجود می آورد. پروژه چابهار برای توسعه اقتصاد افغانستان نقش حائز اهمیت است. علاقه پرزیدنت ترامپ به کاهش هزینه نظامی آمریکا در افغانستان در صورتی می تواند عملی شود که واشنگتن همچنان از سرمایه گذاری منطقه ای در اقتصاد افغانستان پشتیبانی کند و چابهار می تواند به تسهیل این امر کمک کند.[34] این بندر به کابل کمک خواهد کرد تا مقیاس تجارت احتمالی خود با هند را گسترش دهد.
دولت ترامپ در نوامبر ۲۰۱۸ معافیت از تحریم های توسعه بندر چابهار را تمدید کرد و به اهمیت آن در احیای چشم اندازهای اقتصادی افغانستان اذعان داشت. ایالات متحده به طور قطع اهداف و نقش هند را که تا حدودی با منافع ایالات متحده در منطقه بویژه در ارتباط با تحولات داخلی در افغانستان سازگار است درک می کند. سابقه هندوستان در کمک به افغانستان نویدبخش بوده است. هندوستان متعهد شده است ۲ میلیارد دلار به افغانستان در زمینه توسعه زیرساختی، برق، کشاورزی، بهداشت، و آموزش کمک کند. همچنین هندوستان پیوندهای فرهنگی طولانی با افغانستان دارد که کمک های بشردوستانه به این کشور موجب تقویت آن شده است. واشنگتن متوجه اهمیت سرمایه گذاری هند در افغانستان شده است و امیدوار است پس از رفتن نیروهای آمریکایی از افغانستان، هندوستان نقشی ثبات بخش در این کشور بازی کند. همچنین هندوستان در سال ۲۰۱۱ توافقنامه همکاری استراتژیک با افغانستان امضا کرده و متعهد شده است تا در آموزش و کمک در ایجاد برنامه های ظرفیت سازی برای نیروهای امنیتی ملی افغانستان همکاری کند. همکاری هندوستان بسیار حائز اهمیت است زیرا برنامه خروج ایالات متحده از افغانستان بر محور انتقال مسئولیت های امنیتی به نیروهای نظامی افغان می چرخد. [35]
به رغم معافیت اعطا شده از سوی ایالات متحده به پروژه بندر چابهار، حمایت آمریکا از این پروژه ممکن است کاهش یابد. واقعیت امر این است که پروژه چابهار ممکن است به ایران سود برساند؛ امری که مورد پذیرش پرزیدنت ترامپ نیست. دولت آمریکا آشکارا بر نگرانی خود در خصوص چابهار تاکید کرده است، و این امکان به شدت وجود دارد که واشنگتن حمایت خود را از پروژه این بندر در هر زمانی که بخواهد لغو کند. در نوامبر ۲۰۱۸، فرستاده ایالات متحده به افغانستان، جان باس، به مقامات افغانستان هشدار داد که معافیت تجاری از طریق بندر چابهار در صورتی ادامه خواهد یافت که تاجران تحریم های وضع شده بر برخی از کسب و کارها و افراد ایرانی را زیر پا نگذارند.[36] با توجه به افزایش تنش ها با ایران، اگر ایالات متحده گمان ببرد تجار افغانی رژیم تحریم های آمریکا را زیر پا گذاشته اند، این امر می تواند موجب اقدامات سختگیرانه تر واشنگتن برای جلوگیری از توسعه چابهار شود.
سوم – فرصت ها و محدودیت های پروژه های انرژی بین هند و ایران
هندوستان برای تامین نیازهای نظامی و غیرنظامی خود بسیار به انرژی وابسته است. در سال ۲۰۱۳ این کشور با توجه به اندازه و تعداد جمعیت خود به سومین مصرف کننده انرژی در جهان تبدیل شد.[37] بنابراین، شرایط هند به گونه ای است که وابسته به انرژی است و همین امر سیاست این کشور به سوی خاورمیانه را – با توجه به نزدیکی جغرافیایی آن به این منطقه – معطوف می دارد. در مورد ایران، این کشور به عنوان یک شریک مهم در حوزه انرژی، از اهمیت استراتژیک برای هندوستان برخوردار است. تا سال ۲۰۰۶، ایران دومین تامین کننده نفت خام هندوستان به شمار می رفت. اما به دلیل تحریم های چند جانبه بر ایران، این کشور در سال های ۲۰۱۳ و ۲۰۱۴ به هفتمین تامین کننده نفت هندوستان تبدیل شد.[38]
نزدیکی جغرافیایی و پیوندهای تمدنی ایران با هندوستان و همچنین جمعیت بزرگ هندی های مهاجر که در نقاط مختلف خاورمیانه زندگی می کنند، بر اهمیت همکاری هندوستان در این منطقه تاکید دارد. در تلاش برای سرعت بخشیدن به همکاری هندوستان با همسایه های غربی در منطقه خلیج، نخست وزیر نارندرا مودی در سال ۲۰۱۴ طرح «پیوند با غرب» را آغاز کرد. اگرچه پیشرفت های عمده ای تحت «طرح پیوند با غرب» در خصوص همکاری هندوستان با شورای همکاری خلیج (GCC) به وجود آمده است،[39] اما جایگاه و اهمیت ایران در این طرح – بویژه با توجه به رژیم تحریم های ایالات متحده و افزایش تنش ها در منطقه بین ایران و متحدان ایالات متحده در خلیج – نیازمند بررسی بیشتر است.
یکی از مهمترین جوانب مناسبات دوجانبه بین هند و ایران تجارت انرژی است. نوع نفت خام ترش ایران برای هندوستان بسیار مفید است، زیرا اکثر پالایشگاه های آن به نحوی تنظیم شده اند که این نوع نفت با کیفیت را دریافت کنند.[40] هرچند وارد کردن نفت ایران از چنین مزیتی برخوردار است، اما اگر هندوستان فقط بر نفت ایران تکیه کند، از منظر امنیت منطقه چالش هایی به وجود می آید – بویژه به این دلیل که استراتژی فشار حداکثری ایالات متحده علیه ایران به طور چشمگیری سهم کشورهای غیر عضو اوپک در سبد نفت خام هندوستان را افزایش داده است.
به لحاظ تاریخی میزان تجارت انرژی بین هندوستان و ایران کم و اغلب اختلافات موجود موانعی بر سر راه آن به وجود آورده اند. در دسامبر ۲۰۱۰، بانک مرکزی هند در برابر فشار ایالات متحده برای وارد نکردن نفت از ایران تسلیم شد و از مکانیزم تعویض ارز خارجی اتحادیه مبادلات بانکی آسیا بیرون آمد.[41] این اقدام موجب به تعویق افتادن پرداخت ۵ میلیارد دلار از سوی شرکت های نفتی هند به ایران شد. در پی آن ایران هشدار داد که اگر پرداخت ها به تعویق بیافتد، همه معاملات با هند را لغو خواهد کرد. هندوستان تقریبا ۷۵ درصد از مبلغ بدهی خود را در سال ۲۰۱۱ از طریق بانکی مستقر در آلمان – با نام بانک تجارتی ایران و اروپا – پرداخت کرد. اما کمی پس از آن، بانک تجارتی ایران و اروپا دیگر مبلغی از هندوستان دریافت نکرد. در نتیجه، در ژوئیه ۲۰۱۱، هندوستان به موسسه مالی هالک بانک ترکیه رو آورد تا مابقی این مبلغ را به ایران پرداخت کند اما این بانک نیز نتوانست به هندوستان کمک کند زیرا تحریم های ایالات متحده علیه ایران در فوریه ۲۰۱۳ مانع این امر شده بود.[42] فشار ایالات متحده بر هندوستان مجددا موجب شد تا در سال ۲۰۱۲ دهلی نو نفت وارداتی خود را از ایران به میزان ۱۱٪ کاهش دهد. سال بعد، میزان واردات نفت از ایران کاهش یافت که نشان دهنده فشار وارد شده بر هندوستان از سوی ایالات متحده برای پایان دادن به واردات انرژی از تهران بود.
در سال ۲۰۱۲، شرکت هندی نفت و گاز طبیعی ویدش (OVL) تصمیم گرفت تا در میان تشدید تحریم ها ایالات متحده، توسعه میدان گازی فرزاد- بی با ایران را متوقف کند؛ این امر نشان دهنده افزایش تنش ها در مناسبات دوجانبه بین دهلی نو و تهران بود. در سال ۲۰۰۸، OVL در فرزاد- بی در میدان گازی فارس واقع در ایران ذخایر گاز کشف کرده و تهران موافقت کرده بود این گاز را خریداری کند.[43] در سال ۲۰۱۰، OVL طرح توسعه اصلی اصلاح شده ای را برای تولید ۶۰ درصد از ۲۱.۶۸ تریلیون فوت مکعب از ذخایر گازی در این میدان ارائه کرد. با این همه، تاخیر در آغاز توسعه این پروژه باعث ایجاد تنش شد و در پی آن در سپتامبر ۲۰۱۴، ایران مجددا میدان گازی فرزاد-بی را در فهرست مزایده انرژی خود قرار داد و دلیل آن را تاخیرهای مکرر OVL نامید. مذاکرات بین OVL و تهران همچنان ادامه یافت و در سال های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، شرکت ملی نفت ایران (NIOC) طرحی برای توسعه این میدان گازی و همچنین برداشت گاز خام در بخش خشکی از سوی NIOC ارائه کرد. بازگشت تحریم های ایالات متحده علیه ایران در نوامبر ۲۰۱۸ هرگونه معامله احتمالی را تحت تاثیر قرار داد، زیرا اکثر ارائه کنندگان خدمات برای میدان گازی فرزاد-بی شرکت های آمریکایی هستند و آنها باید از این تحریم ها پیروی کنند.[44]
در کل، میزان واردات نفت هندوستان از ایران طی دهه گذشته افت کرده است.[45] تنش در مناسبات آمریکا و ایران همچنان بر آینده میزان واردات نفت هندوستان از ایران تاثیر چشمگیری خواهد داشت و آن را شکل خواهد داد. آنچه مشخص است این است که بلافاصله پس از پایان معافیت ایالات متحده به هندوستان در ماه مه ۲۰۱۹، خریداران هندی دیگر نمی توانستند درباره تمدید خطوط اعتباری ایران و خدمات ارسال رایگان خوش بین باشند.[46]
جالب اینجاست که در سال های ۲۰۱۹-۲۰۱۸، به رغم فشارهای آمریکا بر هندوستان برای قطع واردات نفت از ایران، هندوستان روزانه ۴۷۹۵۰۰ بشکه نفت خام از ایران خریداری کرد که در واقع بسیار بیشتر از میزان خریداری شده در سال مالی ۲۰۱۸-۲۰۱۷ بود.[47] بنابر داده های اداره کل اطلاعات بازرگانی و آمار تجاری، واردات نفت هندوستان از ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ افزایش یافت.[48] این داده ها نشان می دهد که ایالات متحده تقریبا ۴.۵ میلیون تن نفت خام از آوریل تا آگوست ۲۰۱۹ – در مقایسه با ۲.۶ میلیون تن نفت از آوریل تا آگوست ۲۰۱۸ – تامین کرده است. این امر نشان دهنده تغییر در سیاست انرژی هندوستان است که به لحاظ تاریخی عمدتا به واردات نفت از تامین کنندگان سنتی در خاورمیانه وابسته بوده است.[49]
مشخص است که اگرچه مقیاس وسیعی برای مشارکت فعال بین ایران و هندوستان وجود دارد، اما مناسبات دوجانبه این دو کشور به دلیل فشارهای خارجی از سوی ایالات متحده به حداقل رسیده است. این امر موجب ترس و نگرانی تهران شده است، هرچند که هندوستان و ایران مصمم به گسترش مناسبات اقتصادی و استراتژیک خود هستند. نتیجه ملموس این تصمیم، به سیاست ایالات متحده نسبت به ایران و رفتار تهران در خاورمیانه بستگی دارد.
چهارم – شیعیان هند و پیوندشان با ایران
جماعت بزرگ شیعی هندوستان، ایران را تا حدودی به همسایه شرقی خود متمایل می کند. تقریبا ۴۰ تا ۴۵ میلیون شیعه در هندوستان زندگی می کنند. این جمعیت بزرگ موجب وسوسه ایران می شود تا سیاست خارجی خود را معطوف به استفاده از این کارت فرقه ای کند. شواهد موجود نشان می دهد که روحانیان شیعه اهل هند از پیروان آیت الله روح الله خمینی، بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران در ۱۹۷۹ هستند. برخی از سازمان های شیعی هندی پیوند مستحکمی با تهران دارند. در ماه مه ۲۰۱۹، نماینده خامنه ای در هندوستان – حجت الاسلام مهدی مهدوی پور – براى قربانیان سیل در ایران معادل ۷۱۵ هزار دلار از طریق کمیته امداد امام خمینی کمک مالی جمع کرد.[50]
بنیاد یادبود امام خمینی در کارگیل (جامو و کشمیر) نمونه ای دیگر از تاثیر ایران در میان جماعت شیعی هندوستان است. این بنیاد با الهام از انقلاب ایران تاسیس شد و اغلب توسط طلبه های شیعه جوان – که در ایران آموزش دیده اند – اداره می شود. هدف این سازمان نشر ارزش ها و باورهایی که آیت الله خمینی منادی آن بود. همچنین بنیاد یادبود امام خمینی راهپیمایی و تظاهرات سیاسی در خصوص موضوعات مربوط به جماعت مسلمان در هند برگزار می کند. چند سازمان رفاهی و آموزشی بخشی هایی از این بنیاد را تشکیل می دهند که عمدتا در منطقه لداخ از جامو و کشمیر است.[51]
بنابر «ویکی لیکس کابل» در سال ۲۰۰۶، یک روحانی شیعه برجسته در شهر لاکنو با نام مولانا کلبه جواد – که دبیر کل مجلس علمای شيعه هند، یکی از سازمان های روحانیون شیعه در هند، به شمار می رفت- متهم شده بود که در قبال دریافت پول برای ایران جاسوسی کرده است.[52] گفته می شد که جواد یکی از بزرگترین راه پیمایی ها بر ضد آمریکا-اسراییل-دانمارک را در شهر لاکنو برگزار کرده بود که بیش از یک میلیون نفر در سال ۲۰۰۶ در آن شرکت کرده بودند.[53] هنگامی که در نوامبر ۲۰۰۹، در قطعنامه تصویب شده از سوی سازمان دیدبان هسته ای سازمان ملل – آژانس بین المللی انرژی هسته ای (IAEA) – که ایران را به خاطر برنامه هسته ای مورد انتقاد قرار می داد و خواهان توقف غنی سازی اورانیوم می شد، هند علیه ایران رای داد، اختلافات و مناقشاتی بر سر موضع هندوستان میان روحانیون شیعه در این کشور به وجود آمد. جواد به موضع هندوستان اعتراض کرد و موضع شدیدی علیه حزب کنگره ملی که در آن زمان بر سر کار بود اتخاذ کرد.[54]
نشانه دیگر رابطه تهران با جماعت شیعی در هند همبستگی آنان با ایران است. پس از اینکه ایالات متحده در ۳ ژانویه ۲۰۲۰ قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس را کشت، مردم ناحیه چیکتان در لداخ به تظاهرات علیه این اقدام آمریکا پیوستند. تظاهرکنندگان شعارهایی مانند «همبستگی با سردار قاسم سلیمانی»، «مرگ بر آمریکا» و «مرگ بر اسراییل» سر دادند.[55] یک روحانی کشمیری با نام آقا سید محمد موسوی به این تظاهرات پیوست و ضمن انتقاد شدید از ایالات متحده، همبستگی خود را با ایران اعلام کرد.[56] طبق گزارش ها، چند تظاهرات دیگر نیز در کشمیر پس از نماز جمعه به تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۲۰، برگزار شده بود. تظاهرات همبستگی در لاکنو، مرکز اوتار پرادش، برگزار شد و تظاهرکنندگان با سر دادن شعارهایی علیه آمریکا، قاسم سلیمانی را شهید نامیدند.[57]
اگرچه تحولات اخیر نشان می دهد که تهران نفوذ قابل ملاحظه ای میان جماعت شیعه دارد، اما به ندرت تهدیدی برای شرايط سیاسی حاکم در هندوستان به شمار رفته است. تظاهرات و راهپیمایی هایی سازماندهی شده از سوی گروه های معروف شیعی هرگز در تاثیرگذاری مستقیم بر سیاست گذاران هندی موفق نبوده است و عمدتا ماهیت نمادین داشته اند.
پنجم – هند و ایجاد توازن با ایران
هندوستان در ایجاد توازن میان منافع خود با منافع قدرت های خاورمیانه، با چالش چشمگیری روبرو است. واشنگتن با مناسبات دوجانبه هندوستان با ایران مخالفت کرده است. این موضوع مناقشه برانگیز بین واشنگتن و دهلی نو موجب شده است تا در موارد بسیاری هندوستان در مناسبات خود با ایران تجدید نظر کند. افزون بر این، این امر محدودیت های هندوستان را در خصوص استقلال استراتژیک در سیاست گذاری های اقتصادی خود آشکار کرده است. هنگامی که هند به دلیل فشار ایالات متحده واردات نفت را از ایران کاهش داد، این موضوع به خوبی آشکار شد.
در سال ۲۰۰۵، بنابر توافق هسته ای غیرنظامی هند-ایالات متحده، دهلی نو توافق کرد تاسیسات هسته ای نظامی و غیرنظامی خود را از یکدیگر جدا کند و همه تاسیسات هسته ای خود را تحت پادمان های IAEA قرار دهد و در نتیجه ایالات متحده نیز توافق کرد تا با هندوستان در زمینه انرژی هسته ای غیرنظامی همکاری کند.[58] اما در پس زمینه این توافق، مناسبات هند و ایران صدمه دید و هنگامی هند در IAEA از قطعنامه مورد حمایت اتحادیه اروپا علیه ایران – که این کشور را برای عدم پیروی از معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) محکوم می کرد – پشتیبانی کرد، این مناسبات به پایین تر سطح خود رسید.[59]
دولت ائتلاف پیشروی متحد به رهبری کنگره ملی هند (UPA) در سال ۲۰۰۵ کوشید ایالات متحده را در کمپین محدود کردن برنامه هسته ای ایران خشنود سازد و به همین دلیل از سوی احزاب مخالف مورد انتقاد قرار گرفت. احزاب چپگرای هند که نسبت به رابطه هند با ایالات متحده با دیده شک می نگرند، هرگونه فشاری از سوی واشنگتن بر دهلی نو به منظور کاهش یا خاتمه دادن همکاری با ایران را محکوم می کنند. تحت فشار از سوی UPA، نخست وزیر وقت هندوستان، دکتر مانموهان سینگ درخواست دیدار از تهران را رد کرد. همچنین از دیدار رییس جمهور وقت ایران، محمود احمدی نژاد، از دهلی نو نیز ممانعت شد. اما در سال ۲۰۰۸، دولت هند دیدار احمدی نژاد را پذیرفت و او در آوریل ۲۰۰۸ به دهلی نو رفت.[60] در سال ۲۰۱۸، هنگامی که آمریکا مجددا تحریم ها را علیه ایران وضع کرد، تنش های بار دیگر بین واشنگتن و دهلی نو بروز یافتند و هندوستان مجددا در تنگنا قرار گرفت. تحریم ها موجب شد تا هندوستان در مخمصه قرار گیرد و بکوشد در مناسبات خود با ایالات متحده و ایران توازن ایجاد کند.[61]
اینکه ایران و هندوستان نظرات متفاوتی در خصوص کشورهای خلیج داشته اند، چالش دیگری برای دهلی نو بوده است. تهران مناسبات دوستانه ای با کشورهای عمده خلیج ندارد. اما دهلی نو همچنان همکاری های خود با عربستان سعودی و امارات متحده عربی را مستحکم کرده است. توافق همکاری استراتژیک جامع که از سوی هندوستان و امارات امضا شد و همچنین سرمایه گذاری های فزاینده عربستان سعودی در هندوستان به طور مشخص تعهد دهلی نو به ایجاد همکاری های اقتصادی و امنیتی عمیق تر با این دو کشور خلیجى را آشکار می سازد.[62] پس از دیدار ولیعهد عربستان سعودی، شاهزاده محمد بن سلمان بن عبدالعزیز آل سعود، از هندوستان در فوریه ۲۰۱۹، دهلی و ریاض همکاری خود در زمینه تبادل اطلاعات را مجددا تقویت کردند. پیشنهاد عربستان سعودی برای سرمایه گذاری ۱۰۰ میلیارد دلاری در صنایع پتروشیمی، زیرساخت ها، و بخش معادن هندوستان تاکیدی است بر همکاری مستحکم بین این دو کشور. دو غول نفتی آرامکو عربستان و ادنوک امارات نیز در حال بررسی مشارکت های احتمالی در هندوستان هستند.[63]
در نتیجه، همکاری هند با ایران امری دشوار است. دهلی نو در خصوص مناقشات منطقه ای اخیر که بین ایران و همسایگان عرب در منطقه خلیج رخ داده به طور عمومی اظهار نظر نکرده است و موضعی بی طرف گرفته است. دهلی نو امیدوار است که چنین موضعی این توان را برای هند به وجود آورد تا به طور مستقل با کشورهای قدرتمند مختلف در منطقه همکاری کند. به همین ترتیب، هند با اسراییل نیز آغاز به همکاری کرده است تا بی طرفی خود در منطقه را حفظ کند. رابطه بین هند و اسراییل به تازگی رونق گرفته است و دهلی نو همچنان موضع ثابتی در خصوص موضوع فلسطین داشته است و از آرمان فلسطین حمایت می کند.[64]هندوستان با اتخاذ سیاست عدم مداخله در مناقشات منطقه ای، اعتماد قدرت های منطقه ای در خاورمیانه را کسب کرده است. در عین حال، گرایش به سیاست عدم مداخله نشانگر تعلل هندوستان در درگیر شدن در هرگونه مناقشه ای در منطقه است که موقعیت بی طرفی او را احتمالا تحت تاثیر قرار خواهد داد.
ششم – محدودیت ها و چالش های موجود در مناسبات هند و ایران
مناسبات دوجانبه بین هندوستان و ایران در همکاری های گوناگونی تبلور یافته است که آبشخور آن تاریخ طولانی ارتباطات فرهنگی به شمار می رود. اما تحریم های ایالات متحده، پیچیدگی هایی در اولویت های اقتصادی و ژئوپلیتیک هندوستان با ایران به وجود آورده است. همکاری هندوستان با ایران با تحکیم مشارکت دهلی نو با ایالات متحده و متحدان این کشور در منطقه مقارن شده است.
همچنین ایران نیز در دنبال کردن مناسبات خود با هندوستان با محدودیت ها و چالش هایی مواجه است. تلاش ایران برای تبدیل شدن به رهبر جهان اسلام مانع از آن می شود که تهران از هندوستان در برابر پاکستان در خصوص موضوعاتی از قبیل کشمیر در مجامع جهانی مانند سازمان همکاری های اسلامی حمایت کنند؛ ایران در این سازمان دلواپسی ها و نگرانی های خود را در خصوص عملیات نظامی هندوستان در جامو و کشمیر مطرح کرده است.[65] نقش فزاینده پاکستان در کمک و آموزش برخی از نیروهای مسلح تعدادی از کشورهای عرب منطقه مانند عربستان سعودی، امارات متحده عربی و بحرین نیز موجب همکاری تهران با اسلام آباد شده است تا به این ترتیب اولویت های استراتژیک خود را با پاکستان را – که مرز مشترک طولانی با ایران دارد- کاملا از دست ندهد. [66] همکاری دوستانه ایران با چین و پاکستان تاثیر خود را بر ایجاد توازن با هندوستان به وجود می آورد، آن هم در زمانی که روابط هند و پاکستان بدتر شده است و هندوستان همچنان به حضور فزاینده چین در جنوب آسیا با شک و تردید می نگرد.[67]
همکاری فعالانه ایران با چین نقش حیاتی در اقتصاد ایران بازی می کند. سرمایه گذاری ها و مبادلات تجاری چین با ایران در زمانی که تهران به دنبال گزینه هایی است تا اقتصاد خود را با دور زدن تحریم های آمریکا ثبات بخشد، بسیار حائز اهمیت هستند. پس از آنکه ایالات متحده تحریم ها علیه ایران را مجددا در سال ۲۰۱۸ اعمال کرد، شرکت های چینی و اروپایی که در مزایده تامین تجهیزات برای توسعه بندر چابهار برنده شده بودند، در حال حاضر تمایلی به انجام این کار ندارند. شرکت های چینی و اروپایی از فراهم کردن جرثقیل برای این پروژه خودداری کرده اند زیرا از تحریم های ایالات متحده واهمه دارند. شرکت صنایع سنگین شانگهای ژنهووا – شرکت تولید جرثقیل چینی که قرار بود جرثقیل های ریلی اسکله برای این پروژه در چابهار را تامین کند- اکنون درنگ کرده است.[68] شرکت های چینی و اروپایی مانند شرکت صنایع سنگین شانگهای ژنهووا و کارگوتک که برنده مزایده برای تحویل ماشین آلات مورد نیاز برای توسعه چابهار شده بودند، مایل نیستند روند معاملات تجاری خود را با ایالات متحده دشوار کنند و یا به خطر اندازند و در خصوص معامله با ایران پس از تحریم های ایالات متحده با احتیاط عمل می کنند.[69]
ایران به عنوان یکی از صادرکنندگان کلیدی انرژی به هند و همچنین به عنوان یک کریدور احتمالی به بازارهای موجود در افغانستان و آسیای مرکزی، شریک اقتصادی مهمی برای دهلی به شمار می رود. محدودیت ها و چالش های پیش روی هندوستان و ایران مناسبات دوجانبه آنها را تحت تاثیر قرار داده است. تحلیلگران شاهد آن بوده اند که در دهلی نو روند اداری پرداختن به چالش ها و محدودیت ها آهسته است و همچنین فرایند رسمی کردن توافق ها و قراردادهای سرمایه گذاری که در مشارکت اقتصادی هند و ایران مانع ایجاد می کند با تاخیر انجام می شود.[70] چنین واقعیت هایی به کشورهایی مانند چین و روسیه امکان نفوذ بیشتری می دهد تا به جای هندوستان، در سرمایه گذاری های مهم استراتژیکی در بندر چابهار مشارکت کنند.
هفتم – مسیر پیش رو
همکاری هندوستان با ایران تحت تاثیر چند عامل قرار دارد و در طی زمان، هندوستان با چالش ها و محدودیت هایی در تلاش برای تقویت و گسترش مناسبات با تهران روبرو بوده است. همکاری نزدیک هند با ایالات متحده، اسراییل و كشورهاى خليج موجب شده است تا رویکرد دهلی نو به ایران تحت فشار قرار گیرد. موضع تهران در خصوص مسئله کشمیر و انتقاد این کشور از تصمیم دولت هند – که با لغو ماده ۳۷۰ قانون اساسی هندوستان به استقلال حقوقی ویژه کشمیر پایان داد – همچنان موجب نگرانی هند است. همکاری ایران با چین و اینکه ایران می تواند شریک چین در منطقه ای باشد که بسیاری حضور چین را تهدیدی به شمار می آورند، نگرانی دیگری برای دهلی نو ایجاد می کند. هند از آن واهمه دارد که نفوذ خود را در آسیای جنوبی در اثر سرمایه گذاری ها و تجارت فزاینده چین در این منطقه از دست بدهد. مشخص است که تهران مایل است همکاری تجاری خود را با سایر قدرت ها مانند چین در مواجهه با تحریم های سخت ایالات متحده گسترش دهد، و همین موضوع مناسبات هند و ایران را پیچیده تر می کند.
چالش دیگر هندوستان در توسعه مناسبات خود با ایران، دینامیک داخلی حزب حاکم در این کشور است و اینکه سیاست های آن چگونه از سوی احزاب مخالف به چالش کشیده می شود. بسیاری از رهبران احزاب مخالف، دولت هند به رهبری حزب بهاراتیا جاناتا را به دلیل به صفر رساندن واردات نفت از ایران مورد استیضاح قرار داده اند. سخنگوی ملی کنگره ملی در توییتی از دولت مودی برای تسلیم شدن در برابر فشار ایالات متحده در خصوص قطع واردات نفت از ایران انتقاد کرد.[71] حزب کمونیست هند[72] و همچنین حزب مجلس اتحاد مسلمین هند[73] از دولت انتقاد کردند و اعتبار استقلال استراتژیک هند تحت دولت مودی را زیر سوال بردند. فشار داخلی شدید همچنان موجب نگرانی هر دولتی در دهلی نو است زیرا برخی از سیاست های خارجی که دهلی نو اتخاذ می کند ممکن است از سوی مخالفان در جهت انتقاد از دولتی که قدرت را در دست دارد مورد استفاده قرار گیرد و در نتیجه افکار عمومی را در خصوص اعتبار دولت به رهبری حزب بهاراتیا جاناتا تحت تاثیر قرار دهد.
بسیاری از موانع موجود در مسیر مناسبات هند و ایران به دلیل فشارهای خارجی از سوی ایالات متحده بوده است. از آنجا که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در نوامبر سال ۲۰۲۰ برگزار می شود، باید دید که آیا دولت جدید ایالات متحده همچون دولت ترامپ از سیاست های تحریمی مشابه علیه ایران پیروی خواهد کرد یا نه. اگر ایالات متحده در سیاست خود در زمینه ایران تجدید نظر کند و معافیت ها را برای کشورهایی مانند هند در خصوص واردات نفت از ایران تمدید کند، آنگاه شاهد تغییری در شرایط موجود خواهیم بود. چند تن از کاندیداهای ریاست جمهوری ایالات متحده از سوی حزب دموکرات از جمله برنی سندرز[74]، الیزابت وارن[75] و جو بایدن به شدت از سیاست های ترامپ در خصوص ایران انتقاد کرده اند و همچنین تصمیم ترامپ دال بر خروج از برجام را نیز مورد انتقاد قرار داده اند. اگر هر یک از این کاندیدای دموکرات برنده انتخابات شود، ممکن است باعث رویکردی جدید ایالات متحده به ایران شود.
نتیجه گیری
روابط دوجانبه هند و ایران به دلایل استراتژیک و اقتصادی توسعه یافته است. هندوستان همکاری فعالانه ای با ایران داشته تا منابع انرژی مورد نیاز خود را تامین کند، زیرا ایران را با توجه به نزدیکی جغرافیایی به هندوستان، مناسب ترین گزینه در این عرصه می داند. هرچند که هر دو کشور کوشیده اند تا همکاری بیشتری در زمینه های دفاعی با یکدیگر داشته باشند، نتایج ملموس این همکاری محدود بوده است، زیرا آمریکا بر هندوستان فشار وارد آورده است تا این همکاری ها را متوقف کند.
در سال های اخیر پروژه چابهار یکی از مهم ترین جوانب مناسبات دوجانبه بین هند و ایران بوده است. اما با توجه به تحریم ها و فشارهای ایالات متحده، سرمایه گذاری هند در این بندر – به رغم معافیت از سوی آمریکا – بسیار پیچیده خواهد بود. هند و ایران از منافع مشترکی در خصوص ایجاد راه های ارتباطی با آسیای مرکزی برخوردارند و به همین دلیل به شدت علاقمند به توسعه بندر چابهار هستند. هر دو کشور همچنین نگرانی های مشابهی در خصوص ثبات و امنیت آسیای جنوبی دارند، زیرا هرگونه صدمه ای به ساختار امنیتی این منطقه منافع اقتصادی این دو کشور را متعاقباً تحت تاثیر قرار خواهد داد. این دو کشور موضعی مشابه در خصوص نیاز به امنیت دریایی دارند و ساز و کارهایی برای رسیدن به این هدف از طریق اتحادیه هایی مانند IORA به وجود آورده اند که به طور رسمی در سال ۱۹۹۷ با هدف گرد هم آوردن ۲۲ کشور ساحلی اقیانوس هند و ارتقای همکاری های استراتژیک و اقتصادی نزدیک به راه انداخته شد.[76]
یکی از نگرانی های موجود در خصوص مناسبات دو جانبه بین ایران و هند بی طرفی هندوستان در برابر تنش ها است. در حالیکه هندوستان با ایران همکاری می کند، دهلی نو همچنان بر همکاری و مشارکت با چند کشور خلیج از جمله عربستان سعودی و امارات متحده عربی اصرار دارد. مشارکت هند با اسراییل نیز نشانگر تمایل دهلی نو به بی طرف ماندن در تنش های موجود بین اسراییل و ایران است. اگرچه هندوستان موضع سنتی خود در خصوص حمایت از آرمان فلسطین را حفظ کرده است، اما با توجه به دیدارهای نخست وزیر نارندرا مودی و نخست وزیر نتانیاهو، می توان به طور مشخص گفت که تل آویو و دهلی نو مصرانه قصد دارند تا با احتیاط همکاری های خود را توسعه دهند.
موضوع مهم دیگر با توجه به مناسبات دوجانبه بین هند و ایران سیاست ایالات متحده در خصوص ایران است. هندوستان به خاطر تصمیم به همکاری با ایران به طور مدام تحت فشار ایالات متحده بوده است. هندوستان همچنین مایل بوده است برای ایجاد یک توازن بهتر علیه ظهور قدرت چین در آسیا، به ایالات متحده نزدیک تر شود. نگرانی فزاینده هندوستان در خصوص حضور رو به افزایش چین در منطقه اقیانوس هند، همچنان موجب ناراحتی دهلی نو است و این کشور را به ایالات متحده نزدیک تر می کند. در همین زمینه، رابطه هندوستان و ایران تحت الشعاع مناسبات تهران و دهلی نو با دیگر قدرت های بزرگ مانند ایالات متحده و چین قرار دارد. هندوستان در سال های اخیر مزایای استراتژیک نزدیک تر شدن به ایالات متحده را تجربه کرده است، زیرا آمریکا و هند در خصوص حضور فزاینده چین در منطقه اقیانوس هند نگرانی ها دلواپسی های مشترکی دارند.
به رغم برخی از دلواپسی ها و نگرانی ها، دهلی نو به دلیل روابط فزاینده هند با ایالات متحده و اسراییل، سابقه طولانی دوستی با ایران، و پیوند با کشورهای خلیج، نفوذ ویژه ای در خاورمیانه یافته است و همین موضوع این کشور را به شریک ژئوپلیتیک با ارزشی برای همگان تبدیل می کند. به رغم اینکه هندوستان با دشواری هایی در خصوص گسترش همکاری با ایران مواجه بوده است، بی طرفی هندوستان ممکن است در آینده به دهلی نو کمک کند تا در زمان بحران با تهران، نقش یک واسطه احتمالی برای گفتگو و مشاوره را برعهده گیرد.[77] تا کنون، هندوستان مایل بوده است تا به موضوعات مربوط به امنیت خود از جمله امنیت جمعیت بزرگ هندی هایی که در منطقه خلیج زندگی می کنند بپردازد، و کاملا از درگیری بیشتر در منازعات منطقه ای خودداری کرده است.
[1]. Luke Ashok Alex, “engaging with iran contemporary: challenges to india’s foreign policy”, India and Iran in Contemporary Relations, R. Sidda Goud, Manisha Mookherjee (Eds), (Hyderabad: Allied Publishers, 2014).
[2] .“Jaishankar Meets Iranian President as India, Iran Agree to Accelerate Work on Chabahar,” Times of India, accessed on: 4 Apr 2020. http://bit.ly/2x914Mk
[3]. Khalid Rahman, “India-Iran Relations and Current Regional Dynamics,” Policy Perspectives, (Islamabad, Vol. 7, No. 2 (July – December 2010), 27-49.
[4]. Harsh V. Pant, “India and Iran an ‘Axis’ in the Making?” Asian Survey 44, no. 3 (2004): 369-383.
[5] . همان.
[6]. Kronstadt K. Alan, “India-Iran Relations and US Interests,” EveryCRSReport , August 2, 2006, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2uT4BO7
[7]. Hiro Dilip, Neighbors, Not Friends: Iraq and Iran After the Gulf Wars (London: Routledge, 2003).
[8]. Mohammed Soltaninejad, “Iran-India Relations: The Unfulfilled Strategic Partnership,” India Quarterly, no.73, (January 2017) 21-35.
[9]. Ministry of External Affairs India, Tehran Declaration, http://bit.ly/2TxjJJc
[10] . همان.
[11]. Khalid Rahman, “India-Iran Relations and Current Regional Dynamics,” Policy Perspectives 7, no.2, (July–December 2010): 27-49.
[12]. John Cherian, “An Entente with Iran,” Frontline, February 14, 2003, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3ctfvLb
[13].Gholamreza Nasirpour, “Iran-India Relations With Future Prospects,” Geopolitics Quarterly 14, no. 4, (Winter 2019): 165-187.
[14] . “Russia, China, Iran Start Joint Naval Drills in Indian Ocean,” Reuters, December 27, 2019, accessed March 4, 2020, https://reut.rs/32NoeDH
[15]. Monica Chansoria, “India Iran Defence Cooperation,” Indian Defence Review 25, no. 1 (January-March 2010), February 17, 2012, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32MiYAa
[16]. Farzam Vanaki, “India’s Panda: Iran Major Contributor to IORA Process,” Iran Daily, November 14, 2017, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2VFan0J
[17]. Dipanjan Roy Chaudhury, “India, Iran to Accelerate Chabahar Port Operations: Jaishankar,” Economic Times, December 22, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2PM65kh
[18]. Aryaman Bhatnagar and Divya John, “Accessing Afghanistan and Central Asia: Importance of Chabahar to India,” Observer Research Foundation Special Report, no. 4 (October 2013), accessed March 4, 2-2020, http://bit.ly/2woOgRA
[19] .“Inter Governmental MoU Between India and Iran,” Ministry of External Affairs India, May 6, 2015, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2PJr1sn
[20]. Bhatnagar and John, “Accessing Afghanistan and Central Asia.”
[21]. Mahvish Hafeez, “India-Iran Relations: Challenges and Opportunities,” Strategic Studies 29, no. 3 (November 2019): 22-36.
[22] . همان.
[23]. Sudha Ramachandran, “India Double’s Down on Chabahar Gambit,” The Diplomat, January 14, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3arkoTj
[24]. Kadira Pethiyagoda, “India’s Pursuit of Strategic and Economic Interests in Iran,” Brookings Doha Center Analysis Paper, no. 23 (September 2018).
[25]. Iain Marlow and Ismail Dilawar, “India’s Grip on Strategic Port Loosens as Iran Turns to China,” Economic Times, April 11, 2018, accessed March 2020, http://bit.ly/32SnUnk
[26]. Kenneth Katzman and Paul K Kerr, “Iran Nuclear Agreement and US Exit,” CRS Reports for Congress, no. R43333 (July 2018), accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3av3PGd
[27]. Seema Sarohi, “India’s Options as US Announces End of Iran Waiver,” Observer Research Foundation, April 24, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32Zpzrj
[28]. “The Impact of Renewed Sanctions on Iran,” IISS 25, (February 2019), accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32MwTGk
[29]. Galip Dalay, “The Iran Question, Again,” Brookings, February 20, 2019, accessed March 4, 2020, https://brook.gs/2x1xMiu
[30] . همان.
[31]. Harsh V. Pant and Noumaan Anwer, “The Granting of Exemptions from US Sanctions on Iran: An Analysis of Its Implications,” ORF Issue Brief, no. 269 (November 2018), http://bit.ly/2TnS6Dz
[32] . همان.
[33]. Asha Sawhney, “Chabahar Port Unlocking Afghanistan’s Potential,” New Perspectives in Foreign Policy, (2019): 48-51, accessed March 4, 2020, https://go.aws/32MoK4O
[34] . همان.
[35]. “US Gives ‘Narrow Exemption’ to India from Sanctions on Chabahar for Afghan Aid: Official,” Times of India, December 19, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3cxdZYv
[36]. Sawhney, “Chabahar Port Unlocking Afghanistan’s Potential.”
[37]. US Energy Information Administration, “Country Analysis Brief: India,” June 14, 2016, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32MMlm5
[38]. Meena Singh Roy, “India’s Iran Dilemma,” The Economic Times, April 29, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32SvG0u
[39]. C. Raja Mohan, “Modi and the Middle East Towards Link West Policy,” Indian Express, 2014, accessed Marh 4, 2020, http://bit.ly/2VPAcem
[40]. Irina Slav, “Asian Oil Buyers Unfazed by the Iran Crisis,” Oil Price, January 9, 2020, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2Tjl2fY
[41]. Hafeez, “India-Iran Relations: Challenges and Opportunities.”
[42] . همان.
[43]. “Iran Agrees to Take All of OVL’s Farzad B Gas,” Economic Times, April 10, 2018, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/38mODJI
[44] . همان.
[45]. Samuel and C. Rajiv, “Iran Sanctions and India Navigating the Roadblocks,” IDSA Monograph Series, no. 52 (July 2016), accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3cuAfST
[46]. Harsh V. Pant, “India’s Middle East Conundrum,” Observer Research Foundation, January 8, 2020. https://www.orfonline.org/expert-speak/indias-middle-east-conundrum-60032/
[47]. Harsh V. Pant, “The Chabahar Disconnect,” Observer Research Foundation, July 12, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2Im3hWQ
[48]. “Crude Oil Imports from US Jump 72 Percent, Iraq is Top Supplier,” The Hindu, September , 27, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2wpWTLG
[49] . همان.
[50]. “Indian Shias Donate $715,000 to Iran’s Flood Victims,” Tehran Times, May 17, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2VJiaKM
[51]. Krzysztof Iwanek: “Growing Iranian Influence in Kargil: Next Irritant for Tehran-New Delhi Relations,” The Diplomat, January 27, 2020, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3aumqCm
[52]. “ Lucknow’s Shias Upbeat On U.S. Oppose Terrorism, Worry About Iran,” Wikileaks Cable, dated January 18, 2006, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3cyBsc6
[53]. “Who is Maulana Kalbe Jawad Naqavi?” India Today, April 15, 2014, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3croSLr
[54]. M. Hasan, “Shia Clerics Divided Over Iran Issue,” Hindustan Times, February 7, 2006, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2x1KkX8
[55]. Ashraf Wani, “Protests in Kargil Over US Killing of Iran’s General Qassem Soleimani,” India Today, January 6, 2020, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2TkeXzW
[56] . همان.
[57]. “Shia Muslims Protest in Lucknow,” ANI, Video Report, January 5, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2PJHLzJ
[58]. “Factsheet 123 Agreement,” Ministry of External Affairs India, July 27, 2007, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/39nx51s
[59]. Sujit Dutta, “India and the Iranian Nuclear Standoff,” Strategic Analysis, IDSA Commentaries 29, no. 3 (July 2005).
[60]. Hasan Suroor, “What MEA Was Up to Ahead of Ahmadinejad Visit,” The Hindu, March 21 , 2011, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32Qtk2c
[61] . به رغم تلاش هندوستان برای ایجاد توازن، نمی توان انکار کرد که فشار آمریکا بر هندوستان پیچیدگی هایی در همکاری های این کشور با ایران ایجاد کرده است. تحریم ها علیه ایران پیامدهایی برای هندوستان داشته است زیرا این کشور به طور مرتب مجبور به کاهش واردات نفت از ایران شده است.
[62]. Muddassir Quamar, “India and the UAE: Progress Towards ‘Comprehensive Strategic Partnership.’” IDSA Issue Brief, July 5, 2018, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3csJaUU
[63] .Jennifer Gnana, “Planned Aramco-Adnoc Refinery in India to Cost $70bn,” The National, November 28, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2Tz7UlK
[64]. Taruni Kumar, “India and Israel Reinforcing the Partnership,” ORF Special Report, no. 7 (December 2014), accessed March 4 2020, http://bit.ly/2wvefXK
[65]. Ketan Mehta, “OIC and Its Views on Kashmir: India’s Achilles Heel in the Islamic World?” Observer Research Foundation, October 14, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/3ax7OCd
[66]. Madiha Afzal, “Saudi Arabia’s Hold on Pakistan,” Brookings Policy Brief, May 2019, accessed March 4, 2020, https://brook.gs/3aqbRjr
[67] . همان.
[68]. Moushumi Das Gupta, “Why India’s Work on Iran’s Chabahar Port is Stalled Despite US Exemption,” The Print, June 24, 2019, March 4, 2020, http://bit.ly/2Ij1r9y
[69] . همان.
[70]. Pethiyagoda, “India’s Pursuit of Strategic and Economic Interests in Iran.”
[71]. PTI , “Congress Hits out at Modi Government Over US Decision to End Iran Oil Waivers,” The Telegraph, April 23, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/32MQwOw
[72]. Debjit Chakraborty and Iain Marlow, “Trump’s Iran-oil Stand Gives Ammo to Opposition Against Modi,” Bloomberg, April 25, 2019, accessed March 4, 2020, https://bloom.bg/2uOj79E
[73]. PTI, “How Can US ‘Interfere’ in India’s Sovereignty, Asks Asaduddin Owaisi,” Financial Express, June 30, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2PKlAta
[74]. PTI, “How Can US ‘Interfere’ in India’s Sovereignty, Asks Asaduddin Owaisi,” Financial Express, June 30, 2019, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2PKlAta
[75]. MJ Lee, “Is There a Warren Doctrine?” CNN, January 10, 2020, accessed March 4, 2020 https://cnn.it/32LVnjd
[76] . این موضوع مورد مناقشه و دلواپسی است زیرا شواهد موجود نشان می دهد که ایران در ایجاد محیطی بی ثبات در تنگه هرمز دست دارد؛ این امر موجب نگرانی تجارت دریایی بین المللی شده است.
[77]. Kamaljit Kaur Sindhur, “US-Iran Crisis: Iranian Ambassador Pushes for India’s Role in De-Escalation with America,” India Today, January 8, 2020, accessed March 4, 2020, http://bit.ly/2Tze2KM
