آغاز مجدد عملیات جنگی دولت اسرائیل علیه فلسطینیان نوار غزه، خطرهای طرح کوچاندن اهالی این منطقه که توسط دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا پیشنهاد و با اشتیاق گسترده اسرائیل اشغالگر، به ویژه رهبران راست افراطی این کشور همراه شد، را دوباره مطرح کرده است. با توجه به این تحولات، مصر نیز همانند گذشته از طریق ارتباط با بازیگران بین المللی و منطقه ای، مخالفت خود با کوچاندن فلسطینیان (همانطور که در گفت و گوی تلفنی رئیس جمهور عبدالفتاح السیسی و ملک عبدالله، پادشاه اردن در تاریخ 19 آوریل جاری مطرح شد)، لزوم ادامه مقابله با این طرح و پیگیری تلاش های میانجی گرانه به منظور تحقق توافقی برای توقف جنگ و ورود کمک های بشردوستانه به نوار غزه را یادآور شده است.
علاوه بر موارد فوق، مصر همچنین اقدامات دیپلماتیک برای جلب حمایت های عربی و بین المللی از طرح بازسازی نوار غزه را نیز گسترش داده است. در همین راستا، دکتر بدر عبدالعاطی، وزیر امور خارجه مصر روز دوشنبه 21 آوریل با امیر فیصل بن فرحان، همتای سعودی خود در ریاض دیدار کرد. طرفین در این دیدار، ضمن تاکید بر مخالفت شدید مصر و عربستان سعودی با کوچاندن فلسطینیان از سرزمینشان، نقشه عربی-اسلامی بازسازی نوار غزه و دستورکار کنفرانس بین المللی که قرار است با همکاری سازمان ملل و فلسطین برای بهبود سریع اوضاع غزه در قاهره برگزار شود، را نیز مورد بررسی و تبادل نظر قرار دادند.
در این مقاله، نقاط قوتی که مصر در اختیار دارد و همچنین فرصت هایی که رویکرد مخالفت آمیز این کشور در قبال کوچاندن فلسطینیان را تقویت می کند، بررسی می شود. از آن سو، نقاط ضعف و چالش های مرتبط با آن که ناشی از فشارهای منطقه ای و بین المللی برای اجرای اجباری این پروژه (کوچاندن فلسطینیان) است، ارائه خواهد شد.
مهم ترین نقاط قوت مصر عبارتند از: موقعیت ژئوپلیتیکی، همجواری مستقیم با فلسطین، مالکیت کانال سوئز، جغرافیای وسیع و جمعیت زیاد که این کشور را قادر به سازماندهی و داشتن ارتشی بسیار قوی، و تبدیل به دولتی محوری در خاورمیانه و آفریقا کرده است، تا جایی که اشغالگران اسرائیلی را وادار می کند که برای حفظ توافق صلح، این فاکتورها را در نظر بگیرند.
مصری ها همواره از فاکتورهای فوق به عنوان برگ برنده علیه اسرائیل برای حفظ صلح بهره برده اند، چون تل آویو می داند که برخی خطوط قرمز می تواند قاهره را وادار به بازنگری در توافق بین طرفین یا حتی خروج از آن بکند که سناریوها و پیامدهایی برای اسرائیلی ها و در بدترین حالت گشودن جبهه نظامی در مقابل مصر، خواهد داشت. بدون تردید، هر اقدام مصر برای دوری از اسرائیل با حمایت پایگاه مردمی بیش از ۱۰۰ میلیون نفری همراه خواهد شد که به دلیل پیوندهای مذهبی، تاریخی و جغرافیایی، پیوند محکمی با آرمان فلسطین دارند.
اضافه بر نقاط قوت مذکور، مصر فرصت های بسیاری نیز در اختیار دارد که در روند مقابله با کوچاندن فلسطینیان به کمکش می آیند. در رأس این فرصت ها، پایبندی اهالی غزه به سرزمینشان و مخالفت با کوچ اجباری است. ملت فلسطین پروژه کوچاندن را جنایتی دائمی می داند که به هدف جدایی آنها از سرزمین و نابودی هویت ملی شان پیگیری و اجرا مى شود؛ از این رو، بر بقا در وطن و حفظ سرزمینشان اصرار می ورزند.
بدین ترتیب، بخشی از بهانه و بار اخلاقی که اسرائیل اشغالگر می کوشد از زیر آن شانه خالی کند و بر دوش طرف مصری بگذارد، بی معنی می شود؛ زیرا تل آویو همواره در تلاش برای تبلیغ روایتی بوده که می گوید مصیبت فلسطینی ها نه نتیجه چندین دهه جنایت اسرائیل، از جمله جنگ اخیر، بلکه به علت ممانعت قاهره از مهاجرت و اسکان آنها در داخل سرزمین مصر است!
علاوه بر این، جایگاه ژئوپلتیک و نقش موثر مصر در بسیاری از بحران های منطقه ای و محوریتش در جهان عرب موجب شده که از پشتیبانی فراگیر عربها، به ویژه در زمینه حمایت از قضیه فلسطین برخوردار باشد، چون تاسیس کشور فلسطین خواسته تمام آنها و مخالفت با کوچاندن فلسطینیان، سیاست همه دولت های عربی است.
حمایت سیاسی و اقتصادی كشورهاى خلیج از مصر نیز رکنی اساسی در مقابله با پروژه کوچاندن فلسطینیان بوده است و رویکرد قاهره در مقابل اسرائیل را تقویت می کند. برخی فرصت ها در سطح جهانی هم به مصر کمک کرده است تا جایگاه سیاسی و دیپلماتیک خود در دفاع از حاکمیت ملی را استحکام بخشد و هرگونه تلاش برای تحمیل راهکارهایی علیه سرزمین و مردمش را رد کند. در این زمینه می توان به مخالفت کشورهای دنیا با اظهارات آمریکایی ها و اسرائیلی ها و تأکیدشان بر حق مردم فلسطین در داشتن دولت مستقل اشاره کرد، به ویژه آنکه خواسته واشینگتن و تل آویو با تمام قوانین بین المللی مغایرت دارد.
در این راستا همچنین شاهد صدور بیانیه های پیاپی از پایتخت های مختلف بودیم که همگی همسو با قطعنامه های سازمان ملل متحد، بر مخالفت با کوچ اجباری مردم نوار غزه تأکید نمودند. این سازمان صدها قطعنامه درباره جوانب مختلف قضیه فلسطین صادر کرده است و کماکان، نهادی فعال در تلاش برای تحقق معیارهای انسانی، عدالت و صلح به شمار می رود.
از سوی دیگر، مصر برخی نقاط ضعف نیز دارد که مانع موفقیت تلاش ها در زمینه مقابله با طرح کوچاندن فلسطینیان از سرزمینشان می شود. نخستین نقطه ضعف، مشکلات اقتصادی است، چون مصر از کمبود منابع رنج می برد و درآمدش بیشتر از طریق عوارض کانال سوئز، گردشگری و وجوه ارسالى شهروندان شاغل در خارج از کشور تامین می شود. با توجه به تاثیر منفی تحولات امنیتی بر بخش گردشگری، کاهش درآمدهای کانال سوئز بر اثر جنگ کنونی، مشکلات ناشی از بحران بدهی خارجی و غیره، قیمت ها و تورم افزایش یافته و اوضاع وخیم شده است.
از این رو، مصر برای تامین امنیت و ثبات داخلی و حفظ توان مدیریت بحران ها به استقراض و کمک های خارجی تکیه کرده است. این امر تبدیل به منفذی برای چالش فشارهای خارجی شده است، چون مصر در صورت مخالفت با کوچاندن فلسطینیان با تهدید توقف کمک های بین المللی و محرومیت از وام های خارجی مواجه می شود و چنانچه این طرح را بپذیرد، تمام موانع مذکور تسهیل خواهد شد.
علاوه بر این، ارتباط منابع آبی (رود نیل) با طرف های خارجی، به ویژه کشورهای شرق آفریقا كه اين رود از آنها سرچشمه می گیرد، چالشی غی مستقیم برای مصر محسوب می شود، چون قدرت های منطقه ای و جهانی و در رأس آنها اسرائیل از نقشه های اتیوپی برای تضعیف مصر و چانه زنی برای دادن امتیاز در بسیاری از مسائل، از جمله کوچاندن فلسطینیان حمایت می کنند.
درحالی که پایبندی فلسطینیان نسبت به سرزمینشان فرصتی برای قاهره به شمار می رود، نفوذ فزاینده راست افراطی در اسرائیل که بر کوچاندن مردم فلسطین تاکید می کنند، تهدید بزرگی برای مصر است، چون این کشور را به سوی جنگ سوق می دهد و اوضاع را متشنج و بحرانی می کند. در نتیجه، شانس رسیدن به مصالحه سیاسی کاهش می یابد، گسترش رویارویی محتمل تر، و فشارهای بین المللی بر مصر افزون می شود.
در پایان، با توجه به آنچه گذشت می توان گفت رویکرد مصر مبنی بر مخالفت با کوچاندن فلسطینیان از نوار غزه با چالش های پیچیده منطقه ای و بین المللی مواجه بوده و قاهره را در معرض فشارهای سیاسی، اقتصادی و رسانه ای، به‌خصوص از جانب ایالات متحده و اسرائیل قرار داده است. این سناریوهای تحمیلی، امنیت ملی مصر را تهدید و حقوق فلسطینیان را تضعیف می کند. با این حال، مصر به یمن حمایت گسترده عربها و جامعه بین المللی تاکنون موضع قاطع خود را حفظ کرده که این امر به نوبه خود، در شکست طرح های جا به جایی اجباری فلسطینیان موثر بوده است. این موضع، تعهد تاریخی مصر به حمایت از آرمان فلسطین، پایبندی به ثبات منطقه ای و رد هرگونه راهکار مغایر با اصول حاکمیت ملی و مشروعیت بین المللی را تایید می کند.
مسئولیت نوشته ها به عهده خود نویسنده است وسایت موسسه بین المللی مطالعات ایران هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد
