به رغم همه بیانیه های موافق و مخالف، آینده برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بین کشورهای ۱+۵ و ایران همچنان مبهم و بی ثبات است. دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، در کمپین انتخابات ریاست جمهوری خود گفته بود که او این توافق را به کلی لغو خواهد کرد. بعداً، این تقاضای او به اصلاح این توافق تبدیل شد تا آن را به اندازه کافی شفاف و جامع کند که برنامه موشک های بالستیک و رفتار منطقه ای ایران را نیز دربر گیرد. پرزیدنت ترامپ بیش از یک بار از تصویب توافقنامه هسته ای سرباز زد و در نهایت به کنگره آمریکا شش ماه برای بازبینی آن وقت داد. در اینجا موضوع مهم این است که پرزیدنت ترامپ آشکارا اعلام کرده که مذاکرات آینده با شرکای اروپایی خواهد بود. این بدان معناست که در مرحله بعد، ایالات متحده درصدد برخواهد آمد تا متحدان اروپایی را با خود همسو کند.
به محض اینکه پرزیدنت ترامپ موضع خود در خصوص توافق هسته ای را آشکار ساخت، کشورهای اروپایی بطور مستقیم تعهد خود به این توافق را – حتی درصورت خروج آمریکا – اعلام کردند. لابی ایران و مقامات غربی که در این توافقنامه دخالت داشتند می گویند که این توافق بین ایران و ایالات متحده نیست، بلکه بین ایران و کشورهای ۱+۵ است. بنابراین ایالات متحده، درصورت خروج، با انزوای بین المللی رو به رو خواهد شد و به اعتبار خود صدمه می زند. در نگاه اول، این موضوع منطقی به نظر می رسد، اما باید اشاره کرد که این توافق هسته ای از سوی ایالات متحده در دوران پرزیدنت باراک اوباما به امضا رسید. پنج کشور روسیه، چین، آلمان، فرانسه و انگلستان بعداً به آن پیوستند تا به آن وجهه بین المللی بدهند به ویژه اینکه قرار بود شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ای در خصوص آن صادر کند. همچنین قرار بود قطعنامه دیگری در خصوص تعلیق تحریم های برنامه هسته ای تهران صادر شود.
تقریباً موضع اروپایی ها در برابر ایالات متحده قوی و مستحکم بود. اعتقاد بر این بود که کشورهای اروپایی کوشیدند تا بر ایالات متحده فشار وارد کنند تا موضع خود را تغییر داده و توافق هسته ای را نجات دهد. با این همه، در نهایت کشورهای اروپایی در صورت پافشاری ایالات متحده، احتمالاً تصمیم ایالات متحده را خواهند پذیرفت. طی سال گذشته، بیانیه های اروپائیان در خصوص آینده توافق هسته ای ضد و نقیض و متغیر بوده است. چنین به نظر می رسد که دولت آمریکا دریافته است که اگر ایالات متحده از آن خارج شود یا بر اصلاح این توافق پافشاری کند، اروپائیان توافق هسته ای را ادامه نخواهند داد. از این رو، پرزیدنت ترامپ اعلام کرد که مذاکره آنها با اروپائیان و نه با ایرانیان خواهد بود. در نتیجه، وزیر امور خارجه ایران مجبور شد به بروکسل برود و در آنجا با همتایان اروپایی خود دیدار کند.
ظاهرا بعضی از کشورهای اروپایی در نظر دارند تا توافق هسته ای را اصلاح کنند، چرا که به گفته بعضی از کارشناسان، این توافق بعد از ماه مه ۲۰۱۸ دوام نخواهد آورد مگر اینکه این بسته با ایالات متحده مورد مذاکره قرار گیرد و اصلاح شود. علاوه بر این، بسیاری بر این باورند که اگر اروپائیان مجبور به انتخاب بین ایالات متحده و ایران شوند، آنها هرگز طرف ایالات متحده را رها نخواهند کرد. در همین خصوص، به گزارش روزنامه آلمانی اشپیگل، آلمان بر متحدان اروپایی خود فشار وارد کرده تا تحریم های جدیدی علیه ایران وضع کنند و به این ترتیب کوشیده است تا راه لغو برجام از سوی پرزیدنت ترامپ را مسدود کند. با توجه به فعالیت های جاسوسی ایران در آلمان که اخیرا کشف شده است، پیش بینی می شود مناسبات این دو کشور در آینده دچار تنش های شدیدی شود. بنا به گفته دویچه وله، آلمان ممکن است دیگر از برجام پشتیبانی نکند. همچنین، راینهولد روبه، سیاستمدار حزب سوسیال دموکرات آلمان گفته است که با بازبینی مرتب تحریم ها، باید تصمیم گرفت که آیا میزان آنها کافی است یا «اینکه فشار بر ایران بایستی افزایش یابد». او افزوده است که اروپایی ها مسئول هستند تا به دقت بازرسی کنند که پول ها چگونه، چرا و کجا می رود. او همچنین این سوال را مطرح کرد که «آیا تضمینی وجود دارد که سود برجام به مردم می رسد؟ یا اینکه پول ها وارد مسیرهای غلط می شوند؟»، چرا که اروپائیان بخوبی می دانند که فساد در ایران تا چه میزان ریشه دوانده است.
موضع روسیه حداقل برای برخی از افراد موجب شگفتی شد. اخیرا وزیر امور خارجه روسیه سرگئی لاوروف در کنفرانس مطبوعاتی خود در مقر سازمان ملل در نیویورک اعلام کرد که در صورت خروج یکی از طرفين، این توافقنامه قابل اجرا نخواهد بود و فرو خواهد پاشید و دیگر یک توافق نخواهد بود، چرا که ایالات متحده کشورهای اروپایی را متقاعد خواهد ساخت تا موضعی مشابه واشنگتن اتخاذ کنند. بقیه طرفهای این توافقنامه یعنی انگلستان، چین و فرانسه به طور مشخص اعلام نکرده اند که در صورت خروج ایالات متحده یا پافشاری در خصوص اصلاحات در توافق، مواضع آنان چه خواهد بود.
بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران بر این باورند که لندن و پاریس نمی توانند موضعی متفاوت از واشنگتن اتخاذ کنند هرچند که تلاش خواهند کرد تا به هر طریقی موضع آن را تغییر دهند. انتظار می رود که فشارها بر چین، روسیه و ایران افزایش یابد تا پس از اصلاح چند ماده در توافق و همچنین پس از اجازه بازرسی خارجی از سایت های نظامی در هر زمان لازم، برنامه جامع اقدام مشترکی (برجام) جدیدی را بر اساس توافق پیشین بپذیرند. اگر چنین طرحی وجود داشته باشد – که به نظر من محتمل تر به نظر می رسد – این طرح آغاز یک مذاکره ماراتنی بین ایران و قدرت های بزرگ است که از سوی ایران مورد استفاده قرار خواهد گرفت تا فشار بیشتری بر مردم ایران به ویژه اقلیت های قومی وارد کند. برای جلوگیری از این موضوع، باید دوره مشخصی برای مذاکرات تعیین شود تا به این ترتیب ایران نتواند آنرا در خدمت سیاست های خارجی و داخلی خود بکار گیرد.
ترجمه شده از روزنامه الوطن
مسئولیت نوشته ها به عهده خود نویسنده است وسایت مرکز تحقیقات ایرانی خلیج عربی هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد
