سیاست اروپا در قبال جنگ حماس و اسرائیل بازتابی از راهبردهای متعدد چندین کشور اروپایی است. اگر کشورهای اروپایی به یک موضع مشترکی می رسیدند، این مسأله می توانست یک منبع قدرت باشد. از این رو، کشورهای اروپایی نیاز دارند یک موضع دیپلماتیک واحد اتخاذ کرده و این مسیر دیپلماتیک جدید را تقویت نمایند. اما در جلسه مجمع عمومی سازمان ملل که در 27 اکتبر 2023 میلادی برای بررسی آتش بس غزه دایر شده بود، چنین اتحاد موضعی مشاهده نشد.
نقشه زیر، موضع کشورهای اروپایی در قبال قطعنامه سازمان ملل در خصوص آتش بس غزه را نشان می دهد.
این چند دستگی اتحادیه اروپا در مورد غزه، موضع اتحادیه اروپا در عرصه سیاست خارجی را تضعیف می کند. یک وضعیت بی اعتمادی مخصوصا میان کشورهای عربی دیده می شود و این وضعیت در سطح جهانی میان اروپا و شرکای آنها در جنوب جهان پر رنگ تر است.
از ابتدای جنگ غزه، جوزف بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از یک شکست اخلاقی همگانی که ریشه های آن به پیمان 1993 اسلو باز می گردد هشدار داد. گفتنی است که پیمان اسلو همچنان روی کاغذ ماند و اجرایی نشد.
بعد از حملات حماس و در همان روزهای نخست جنگ، اتحادیه اروپا تصمیم گرفت همانند ایالات متحده از الگوی دیپلماتیک اسرائیل حمایت کند. اکنون موضع اولیه دیپلماتیک به شکل متعادل تر در میان اکثر کشورهای اروپایی در حال شکل گیری است و این کشورها، معیارهای دوگانه اروپا میان جنگ اوکراین – روسیه و جنگ حماس و اسرائیل را در نظر می گیرند.
بورل گفت که «خشم، چشمان اسرائیل را کور نکند». دیپلمات ها مقایسه میان جنگ حماس و اسرائیل و میان جنگ روسیه و اوکراین را به خوبی درک می کنند؛ کشورهای اروپایی در قبال این دو جنگ سیاستهای متفاوتی اتخاذ کرده اند و کشورهای جنوب جهان، این سیاست ها را دوگانه می دانند. سفرهای پی در پی رهبران اروپایی به تل آویو از حمایت پایتختهای اروپایی از اسرائیل حکایت داشت و اورزولا فن در لاین رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا نیز با سفر به تل آویو حمایت پایدار این اتحادیه از اسرائیل را اظهار کرد.
این جنگ تازه در خاورمیانه در حالی شعله ور شد که رویارویی نظامی میان روسیه و اوکراین شدت گرفته است و اوضاع در منطقه ساحل آفریقا نیز بعد از کودتای تابستان 2023 میلادی همچنان بی ثبات است.
این میزان بحران، برای بروکسل یک چالش است و می طلبد که بروکسل علی رغم وجود اختلافات درون اتحادیه اروپا به یک موضع دیپلماتیک قوی دست یابد. گفتنی است در نشست 25 و 26 اکتبر در بروکسل، رهبران اروپا به کمترین توافق ممکن درباره جنگ غزه دست یافتند و تنها به همین قدر اکتفا کردند که خواهان «باز شدن گذرگاههای بشردوستانه و آتش بس موقت» جهت رساندن کمک به ساکنان محاصره شده غزه شوند. فرانسه نیز از ایده تشکیل یک ائتلاف بین المللی برای مبارزه با حماس یعنی شبیه همان ائتلافی که برای مبارزه با دولت اسلامی داعش شکل گرفت، حمایت می کند. رئیس جمهور ایمانوئل مکرون گفت که او این طرح را با شرکای کشورش بررسی خواهد کرد.
اما این موضع مشترک نمی تواند اختلافات درونی میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا را پنهان کند. کشورهای اروپایی از لحاظ موضع در قبال این جنگ به سه دسته تقسیم می شوند:
دسته اول که عبارتند از کشورهای آلمان، نروژ و مجارستان تمام قد از اسرائیل حمایت می کنند و با آتش بس و حتی با وقفه بشر دوستانه نیز مخالف هستند.
دسته دوم، کشورهای اسپانیا، ایرلند و پرتغال هستند که عمدتا یک سیاست متعادلی در پیش گرفته اند و روش دیپلماتیک آنها بر دوری از «سیاست های دوگانه» و همچنین حمایت از ساکنان غیر نظامی غزه متمرکز است.
اما دسته سوم کشورهایی هستند که به رهبری فرانسه برای تدوین یک سیاست اروپایی تلاش می کنند که بروکسل در سطح جهان نقش رهبری داشته باشد. این دسته از کشورها خواهان آتش بس هستند و تلاش می کنند تا لندن و واشنگتن را در مورد ضرورت آتش بس متقاعد كنند. رئیس جمهور فرانسه امیدوار است که دیگر رهبران از جمله ایالات متحده و انگلستان نیز به خواست او مبنی بر آتش بس پاسخ مثبت دهند.
این اختلافات درونی، نقش آفرینی دیپلماتیک بروکسل در سطح جهان را با مشکل روبرو می کند. اما با این همه، ممکن است حمایت مالی اروپا یک پشتیبان قدرتمند برای طرح بازسازی غزه بعد از جنگ باشد.
و در کوتاه مدت، نقش میانجیگری دیگر مانند سال 1990 میلادی، به بروکسل واگذار نمی شود بلکه ترکیه، قطر، چین و روسیه هستند که در این زمینه بیشتر نقش آفرینی می کنند. این کشورها بازیگران منطقه ای و بین المللی هستند که توانایی برگزاری گفتگوها با تمامی طرفهای درگیر در جنگ را دارند.
نقش اروپا تنها در مسأله اقتصادی خلاصه نمی شود و در صحنه دیپلماتیک نیز به عنوان دستیار ایالات متحده به نقش آفرینی می پردازد. این به حاشیه راندان نقش دیپلماتیک اروپا با توجه به افزایش تنشهای اجتماعی در جوامع اروپایی و مخصوصا در آلمان و فرانسه و نیز به خاطر نزدیکی منطقه ای میان اروپا و شام یک معضل است.
این ویژگی اروپا، پایتخت های این قاره کهن را بر آن می دارد که در مورد یک راهبرد خلاقانه و مبتکرانه در قبال منطقه خاورمیانه به یک اجماع دست یابند. اما با این همه، و با توجه به اختلافات درونی، خطر بروز سیاست اروپایی در قبال جنگ حماس و اسرائیل وجود دارد؛ هرچند که نمی توان از جزئیات این سیاست خبر داد اما این سیاست گویای همراهی بروکسل با گزینه های دیپلماتیک آمریکا است.
مسئولیت نوشته ها به عهده خود نویسنده است وسایت موسسه بین المللی مطالعات ایران هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد
