انگلستان بزودی تصمیم خواهد گرفت یا درباره توافق برگزیت مجددا مذاکره کند، یا بی هیچگونه توافقی از اتحادیه اروپا خارج شود. نشانه های موجود دال بر آنند که بریتانیا به سوی برگزیتی سخت و بدون توافق گرایش دارد، که مستلزم آن خواهد بود تا بریتانیا در ازای از دست دادن تجارت با اروپا، به دنبال توافق های تجاری با ایالات متحده باشد. معضل برگزیت بریتانیا با سیاست پیشگیرانه ایالات متحده-بریتانیا در خلیج برای مهار ایران همزمان است که پس از مناقشات اخیر بر سر تانکرهای نفتکش بین لندن و تهران مطرح شده است.
درک این موضوع که سیاست برگزیت بریتانیا چگونه بر ایران تاثیر خواهد گذشت، آنچنان هم که در نگاه نخست بنظر می رسد ساده نیست. اما نشانه های موجود، حاکی از ارتباط این دو موضوع با یکدیگر است. واشنگتن از یک برگزیت سخت حمایت می کند. سال گذشته ایالات متحده از توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ با ایران خارج شد و تحریم های تجاری را علیه این کشور مجددا تحمیل کرد. برگزیت سخت این احتمال را افزایش می دهد که بریتانیا نیز – که یکی دیگر از طرف های قرارداد هسته ای است – در صورت درخواست ایالات متحده، از این توافقنامه خارج شود.
هرگونه توافق تجاری عمده بین ایالات متحده و انگلستان مستلزم آن خواهد بود که بریتانیا با سیاست های نظامی و سیاسی ایالات متحده در سطح جهانی خود را وفق دهد. جای تعجب نیست که ایران مایل است تا انگلستان از مشارکت مستحکم با آمریکا خودداری کند. اگر انگلستان به تجارت با ایالات متحده وابستگی بیشتری پیدا کند، ایران به سختی خواهد توانست لندن را متقاعد سازد تا با تجارت با این کشور ادامه دهد. این امر می تواند موجب مرگ تدریجی توافق هسته ای شود، اگر که فرض کنیم انگلستان بطور ناگهانی از این توافقنامه خارج نخواهد شد.
دیگر شرکای اروپایی انگلستان در توافق هسته ای – آلمان و فرانسه – مایلند تا به رغم تحریم های ایالات متحده، به تجارت با ایران ادامه دهند. اما با نزدیک تر شدن انگلستان به واشنگتن، ایران تلاش کرده تا چنین القا کند که به خطر افتادن توافق هسته ای می تواند به افزایش تنش ها منجر شود.
در ۱۹ ژوئیه، ایران کشتی «مصدر» تحت مالکیت بریتانیا و با پرچم لیبریا و همچنین «استنا ایمپرو»، تانکر نفتکش با پرچم بریتانیا را در آبهای خلیج توقیف کرد. این توقیف ها پس از آن رخ داد که یک کشتی بریتانیایی، نفتکش ایرانی با نام «گریس ۱» را – که دو میلیون بشکه نفت حمل می کرد – در سواحل جبل الطارق متوقف کرد.
کارشناسان سیاسی در ایران به تخلفات دریانوردی اشاره کرده و هشدار دادند که لندن نباید با درگیر شدن در مناقشه تانکرها، مرتکب خطای محاسباتی استراتژیک شود و باید گریس ۱ را آزاد کند. مناقشات هنگامی به اوج خود رسید که وزیر امور خارجه بریتانیا دومنیک راب در ابتدا پیشنهاد معاوضه تانکرهای نفتکش توقیف شده از سوی ایران و انگلستان را رد کرد. جبل الطارق تلاش های دقیقه آخر ایالات متحده برای توقیف گریس ۱ را نپذیرفت و این تانکر را در ۱۵ آگوست به ایران باز گرداند.
مناقشه در خصوص تانکرها موجب شد تا انگلستان علیه ایران موضع گیری کند. در ابتدا لندن پیشنهاد آمریکا برای محافظت از کشتی های بریتانیایی در آبهای خلیج را رد کرد، اما سپس خواستار آن شد تا با تشکیل ائتلافی به رهبری اروپا، ناوهایی مامور تضمین امنیت دریانوردی در خلیج شوند. هنگامی که تعدادی از کشورهای اروپایی حمایت خود را از این طرح اعلام کردند، لندن پیشنهاد پیوستن به ائتلافی کشتیرانی به رهبری آمریکا برای تضمین امنیت دریایی در خلیج را کنار گذاشت.
نشانه های دیگر حاکی از آن است که لندن از دست ایران به ستوه آمده بود. ترزا ویلیرز که دو بار به عنوان عضو پارلمان بریتانیا در تظاهرات مجاهدین خلق – گروه اپوزسیون ایرانی – شرکت کرده بود، به عنوان وزیر محیط زیست به کابینه جدید بوریس جانسن پیوست.
پس از این تحولات، نگرش ایران به موضوع برگزیت توام با نگرانی شده است. برگزیت نرم می تواند منجر به آن شود که بریتانیا به مکانیزم های مالی اروپا برای تجارت با ایران بپیوندد. همچنین همگامی با مواضع اروپا در خصوص ایران، اجازه می دهد تا لندن در ازای تعهد به زنده نگهداشتن توافق هسته ای، خواستار توافق برگزیتی بهتری از اروپا شود. یک برگزیت سخت اما می تواند موجب نزدیک تر شدن لندن به واشنگتن در تلاش این کشور برای انزوای بیشتر ایران شود.
ایران مایل است بیاندیشد که لندن تمایلی به حمایت از تحریم های بیشتر علیه این کشور ندارد. در عوض، ایران بر این باور است که لندن برای خشنود کردن واشنگتن، تهران را تحت فشار قرار خواهد داد تا به این ترتیب پس از برگزیت، توافق های تجاری بهتری با ایالات متحده داشته باشد. اما لندن ممکن است تصمیم بگیرد از توافق هسته ای خارج نشود، بویژه اگر ایالات متحده فقط توافق های تجاری تدریجی به این کشور پیشنهاد کند.
ایران همچنان امیدوار است که نخست وزیر بوریس جانسن متوجه باشد ایالات متحده برای امضا توافقی با انگلستان، خواستار حداکثر مطالبات است. اما جانسن هنگامی که به عنوان وزیر امور خارجه سابق انگلستان در سال ۲۰۱۷ به تهران سفر کرد، با دشواری هایی مواجه شد. سفر او نتایج چندانی نداشت زیرا تهران به او تذکر داده بود که انگلستان توافق هسته ای را اجرا نکرده و از تجارت با ایران خودداری کرده است.
نخست وزیر بوریس جانسن می تواند توافقنامه هسته ای را زیر پا بگذارد، برگزیت را بدون توافق اجرا کند، و با ایالات متحده به یک توافق تجاری برسد. اما او باید چندین عامل را بسنجد. برگزیت سخت حرکتی ساده نخواهد بود — حتی اگر پرزیدنت ترامپ وعده دهد که قراردادهای این کشور با آمریکا موجب افزایش چهار برابری تجارت خواهد شد. باید توجه داشت که سیاست در واشنگتن دو حزبی است و کنگره ایالات متحده می تواند توافقنامه های تجاری را وتو کند.
حمایت از توافق هسته ای با ایران و اجرای برگزیت نرم می تواند گزینه بعدی بوریس جانسن باشد. این رویکرد نیز ممکن است طرفدارانی داشته باشد، بویژه اگر دموکرات ها در آمریکا — که مایلند توافق با ایران را نجات دهند — شانس برنده شدن در انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا در سال ۲۰۲۰ را داشته باشند. بوریس جانسن همچنین باید این موضوع را در نظر بگیرد که پرزیدنت ترامپ ممکن است بخواهد با ایران به یک توافق برسد، که در آن صورت بهتر است انگلستان گزینه های تجاری خود با تهران را حفظ کند.
مسئولیت نوشته ها به عهده خود نویسنده است وسایت موسسه بین المللی مطالعات ایران هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد
