در مقاله هفته گذشته از تاثیر کنونی تحریم های تحمیل شده آمریکا علیه ایران صحبت کردیم و گستره تاثیر آنها بر برخی از بخش های اقتصادی، کاهش پیوسته شاخص ها طی سه ماه گذشته، وآثار سریع تاثیر مرحله دوم تحریم ها نشان داده شد. در این مقاله به گزینه هایی خواهیم پرداخت که تهران برای کاهش تاثیر تحریم ها به آنها پناه خواهد برد. به طور کلی سه گزینه عمده ای وجود دارد:
گزینه نخست در روی آوردن رژیم ایران به استراتژی تنش زایی نمود می یابد که به واسطه ابزارهای مختلف انجام می گیرد و بارزترین آنها هدف قرار دادن منافع آمریکا و غرب در منطقه به واسطه گروه ها و شبه نظامیان وابسته به سپاه پاسداران نظیر حزب الله، حوثی ها، حشد الشعبی و همانند آنهاست، یا ایجاد مزاحمت برای کشتی های نفتکش در آب های خلیج عربی که مستقیما توسط سپاه صورت می گیرد، یا تنش زایی در افغانستان و جبهه لبنان – اسراییل و جنبش حماس. این امر می تواند به مثابه هشداری برای واشنگتن باشد تا از سیاست خفه کردن اقتصاد ایران عقب نشینی کند.
این گزینه باعث می شود تا اتحادیه اروپا درباره برنامه موشک های بالستیکی ایران موضعی نزدیک به موضع آمریکا اتخاذ کند و با تاکید بر پایبندی به برجام، برخی تحریم ها را بر تهران تحمیل کند. این گزینه، هزینه های دیپلماتیک، سیاسی و نظامی فراوانی روی دست ایران خواهد گذاشت و واکنش غربی ها از خود فعل ایران فراتر خواهد بود، و برخی از کشورها آن را پیشکشی خواهند یافت که از سوی ایران جهت اجرای عملیات نظامی محدودی علیه برخی از مواضع ایران در داخل و خارج یا هر دو تقدیم شده است.
گزینه دوم متکی بر مقاومت و پایداری داخلی و ثبات در سیاست خارجی و بازی با زمان طی دو سال آینده است، یعنی تا هنگامی که شکل وشمایل دولت آینده آمریکا مشخص شود. اگر معافیت نفتی هشت کشور یا اغلب آنها پس از پایان مدت معافیت ادامه یابد، ایران جهت کمک به اقتصاد طی این مرحله دشوار می تواند به مدد مجموعه ای از سیاست ها به مدت چند سال با دیگر تحریم ها همزیستی کند، از جمله بازسازی اقتصاد، در پیش گرفتن سیاست های ریاضتی شدید اقتصادی، گسترش صادرات غیر نفتی، تحکیم اقتصاد موازی سپاه پاسداران و سازمان های “خیریه” وابسته به دفتر خامنه ای، و اتکا بر سیاست قاچاق و دور زدن و فعال کردن هسته های خفته اقتصادی، چه نهادها و چه افراد. به گمان من این گزینه در کوتاه مدت و میان مدت قابل تحقق است؛ به ویژه اگر واشنگتن در موضعگیری ها و اجرای دقیق استراتژی اش سستی نشان دهد و کشورهای منطقه – به ویژه همسایگان ایران که شاید ایران در زمینه دور زدن تحریم ها به آنها متکی است– با آمریکا همکاری کافی نکنند.
گزینه سوم، سیاستمداران ایران به این باور برسند که دو گزینه پیش گفته، نوعی ماجراجویی است که نتایج تضمین شده ای ندارد و هزینه های سیاسی و اقتصادی بسیار بزرگی دارد و محبوبیت رژیم به سبب اوضاع بد معیشتی و ادامه اعتراضات و تظاهرات در جای جای کشور، روز به روز کاهش خواهد یافت و در نتیجه به گفتگو با دولت آمریکا و امضای یک معامله با آن کشور جهت توقف ویرانی مستمر اقتصادی تن دهند، به ویژه اگر هشت کشور معاف شده از تحریم های نفتی آمریکا یا اغلب آنها به تحریم ها تن دهند و معاملات اقتصادی شان را با ایران پایان دهند. و به این وسیله ایران با یک گفتگوی مشروط به خرید وقت بپردازد و برخی از تحریم ها را لغو یا معلق سازد.
این گزینه شاید با مخالفت شدید سپاه پاسداران و نه چندان شدید خامنه ای، و حمایت دولت روحانی رو به رو بشود، اما تهران در نهایت مجبور به پذیرش این گزینه خواهد شد، به ویژه اگر اعتراضات مردمی در داخل ادامه یابد و رژیم از تحقق بسیاری از التزامات مالی داخلی و خارجی اش ناتوان بماند. در این گزینه، شاید تهران در برخی از برنامه های منطقه ای، که اهمیت چندانی برایش ندارند، از خود انعطاف نشان دهد، اما این امر در ابتدای گفتگوها حاصل نخواهد شد، بلکه اگر گفتگوها به بن بست برسد، تهران خواهد کوشید تا از آن به عنوان کارت جوکر استفاده کند. به باور من احتمال تحقق این گزینه بیشتر است به شرط این که فشار آمریکا بر ایران ادامه یابد و کشورهای همجوار ایران را متقاعد کند در زمینه دور زدن تحریم ها با تهران همکاری نکنند، و همه موارد نقض تحریم ها توسط ایران و نیز شرکت ها و افرادی که در جهت دور زدن تحریم ها عمل می کنند، پیگیری شوند و در لیست سیاه قرار گیرند.
به طور کلی، موفقیت یا شکست استراتژی آمریکا در برابر ایران تا حد زیادی به جدیت واشنگتن در اجرای تحریم ها، همکاری متحدانش در این زمینه، ایجاد جایگزینی برای جبران کسری عرضه نفت، کوشش برای جذب کشورهای مصرف کننده نفت ایران، ارایه تسهیلات بهتری نسبت به آنچه تهران ارایه می دهد، و پیگیری ضعف ها و کاستی های تحریم ها و رفع سریع و ارزیابی مستمر آنها، وابسته است.
منبع: عربي جديد
مسئولیت نوشته ها به عهده خود نویسنده است وسایت موسسه بین المللی مطالعات ایران هیچ مسئولیتی در این مورد ندارد
