تهران – قرار بود یک شب معمولی گفتگوی هفتگی برای گروهی از افراد باشد که برای بحث و گفتگو درباره فیلمی در یک محله طبقه متوسط در تهران دور هم جمع می شوند. اما در این شب خاص، حدود ۲۰ زن خانه دار، روشنفکر و دانشجوی حاضر در این گروه، فقط می خواستند درباره یک موضوع صحبت کنند: احتمال درگیری های خشونت بار بین ایران و ایالات متحده.
یکی از شرکت کنندگان، فریبا ثامنی، که مترجمی ۵۷ ساله است به یاد می آورد که ماهها بود که اعضای این گروه چنین عصبی و هیجان زده نشده بودند. هیچ کس نمی خواست درباره فیلم بحث کند. اعضای جوان تر معتقد بودند که پرزیدنت ترامپ ناگزیر ایران را بمباران خواهد کرد. خانم ثامنی گفت: «آنها فریاد می زدند که آینده آنها از بین خواهد رفت.»
رهبر این گروه که یک استاد دانشگاه است چنین استدلال می کرد که آقای ترامپ، با توجه به پیشینه او به عنوان یک تاجر، نهایتاً با ایران معامله خواهد کرد. به گفته خانم ثامنی، استدلال این استاد قانع کننده نبود.
خانم ثامنی همچنین گفت: «وقتی به خانه برگشتم، احساس اضطراب و ناراحتی می کردم، گویی که قرار است یک اتفاق خیلی بد رخ دهد.»
اندوه و وحشت در سرتاسر پایتخت ایران احساس می شود و بعضی ها نه تنها ترامپ، بلکه رهبران خود را مقصر می دانند.
ابتدا آقای ترامپ با صدور حکمی، مسافرت ایرانیان به آمریکا را ممنوع کرد. سپس نیروهای نظامی ایران آزمایش موشکی انجام دادند، که به دنبال آن مشاور امنیت ملی آقای ترامپ به ایران «اخطار داد» و این کشور را با اقدامات تلافی جویانه مشخص نشده ای تهدید کرد.
در این میان، آقای ترامپ در توییت های متعدد خود ایران را به مداخله در منطقه و «تروریست درجه یک» بودن متهم کرد. او همچنین فرصت را از دست نداد و توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ راف که بسیاری از ایرانیان معمولی آن را رگ حیاتی اصلی خود به سوی زندگی نسبتاً معمولی می دانند، «یک توافق بسیار بسیار بد» خواند.
در کلاس ها، تاکسی ها، سالن های آرایش و خانه ها، بسیاری از مردم در این کشور ۸۰ میلیونی ابتدا نظرات آقای ترامپ را تحت عنوان گزافه گویی های سیاسی چندان جدی نگرفتند، اما پس از آن درباره تحریم های جدید و حتی حملات نظامی ایالات متحده ابراز نگرانی کردند. رهبر ایران، خامنه ای، پاسخ آقای ترامپ را با طعنه و طنز داده است.
خانم ثامنی گفت: «ترامپ غیرقابل پیش بینی است. رهبران ما هم غیر قابل پیش بینی هستند. ناگهان به نظر می رسد که ما سوار یکی کشتی در حال غرق شدن هستیم.»
هنگامی که آقای ترامپ انتخاب شد، بسیاری از ایرانیان همان کاری را کردند که معمولاً انجام می دهند: امیدوار بودن که به خیر بگذرد. در سال های اخیر، آنها به این احساس عادت کرده اند که گویی در افت و خیزهای سیاسی و در چنگال دیگران گرفتار آمده اند.
در سال ۲۰۱۵ میلادی، وقتی که رهبران آنها موجب تعجب همگان شدند و بر سر برنامه هسته ای با آمریکا و دیگر قدرت های جهان به توافق رسیدند، بسیاری از ایرانیان این موضوع را جشن گرفتند و امید داشتند که اوضاع رو به بهبود خواهد گذاشت. بر اساس این توافق، در برابر تضمین های قابل اثبات در خصوص فعالیت های هسته ای صلح آمیز ایران، بسیاری از تحریم های فلج کننده اقتصادی برداشته شد.
و زندگی در ایران، در اکثر ماه های سال گذشته، کمی بهتر شد. در حالی که اقتصاد همچنان به نفع ثروتمندان و پرونده های فساد موجب بدبینی بسیاری از مردم شده بود، اما یک چیز تفاوت داشت: دیگر صحبتی از حمله نظامی، درگیری یا جنگ با ایالات متحده در میان نبود.
برای نخستین بار از سال ۲۰۰۲ به بعد، یعنی زمانی که پرزیدنت جرج بوش ایران را بخشی از «محور شرارت» خوانده بود، احساس نسبی عادی بودن شرایط بر پایتخت ایران حکمفرما شده بود. سرمایه گذاران اروپایی به درون کشور سرازیر شدند، قیمت نفت بالا رفت و ایران حتی قراردادهایی برای خرید هواپیماهای ایرباس و بوئنگ برای احیای ناوگان هوایی کهنه خود امضا کرد.
علی سبزه واری فسنقری ۳۳ ساله که ناشر یک مجله است گفت: «پس از توافق هسته ای، همه چیز در حال بهتر شدن بود. اوضاع کامل و بی عیب و نقص نبود، اما حد اقل در حال بهبود بود.»
او در ادامه گفت توافق هسته ای یک ملاک تعیین کننده دانسته می شد. او با دوستانش چنین استدلال می کرد که این توافق به این معنا بود که آشتی بین ایران و آمریکا حتی پس از دهه ها قهر و جدایی امکان پذیر است. علی سبزه واری گفت: «بنظر می رسید که این توافق نقطه چرخشی بود: ما در مسیر بازگشت برای پیوستن به جامعه بین المللی بودیم.»
تقریباً سه هفته پس از مراسم سوگند آقای ترامپ، آن احساس کاملاً از بین رفته است.
در یک سلمانی مردانه در غرب تهران، نام ترامپ تنها چیزی بود که می توانست توجه گروهی از جوانان را از مسابقه فوتبال بین تیم معروف استقلال تهران و یک تیم از قطر به خود جلب کند.
علی محمدی ۲۶ ساله گفت: «ما فکر می کردیم که او یک تاجر است و به همین دلیل پیشنهاد مبادله و حتی شاید سرمایه گذاری در ایران خواهد کرد.» محمدی که خود را جوانی پر نشاط و لذت جو و در جستجوی یک کار مناسب توصیف می کرد گفت او اکنون به این موضوع فکر می کند که اگر روزی ایران مورد بمباران قرار بگیرد چه خواهد کرد. «به نظر می رسد که عاجز، ناتوان و گرفتار چنگال سیاست های بین المللی شده ایم.»
هنگامی که آقای ترامپ شروع به مسخره کردن توافق هسته ای طی کمپین انتخابات ریاست جمهوری خود کرد، بسیاری در ایران می پنداشتند که او صرفاً به دنبال کسب رای است.
برخی از ایرانیان طبقه متوسط که اخبار خود را از حدود ۱۵۰ کانال ماهواره ای فارسی زبان غیر قانونی می گیرند که از خارج برای ایرانیان داخل کشور پخش می شود، در ابتدا خوشحال بودند که آقای ترامپ می تواند در عمل موهبتی به شمار رود. رفتار دوستانه محسوس او نسبت به روسیه مدتهاست که در ایران امری مثبت به شمار می رود، زیرا بسیاری از ایرانی ها انتظار دارند که رییس جمهور روسیه ولادیمیر پوتین بتواند مواضع ضد ایرانی آقای ترامپ را کنترل کند.
هوشنگ طالع، مورخی که نسبت به روابط روسیه با رهبران ایران نگاهی انتقادی دارد گفت: «اما ما نمی توانیم به روس ها اعتماد کنیم که این کار را انجام دهند.» او درباره روسیه می گوید: «آنها در طول تاریخ از ما استفاده کرده اند، زمین های ما را گرفته اند و ما را فروخته اند. چگونه می توان گفت که آنها ایران را بر سر اوکراین با آمریکا معامله نخواهند کرد؟ فشارهای بیشتری در راه است.»
دیگران با او مخالف بودند و اصرار داشتند که روابط صمیمانه ایران با روسیه کشورشان را از تحریم های جدید و حملات نظامی نجات خواهد داد. مالک الیاسی که صاحب یک تعمیرگاه موتورسیکلت است می گوید: «آنها اجازه نخواهند داد آمریکا به ما حمله کند. هرگونه جنگی با ایران به درگیری جهانی تبدیل خواهد شد زیرا روس ها از ما حمایت خواهند کرد.»
مخالفت ایران با ایالات متحده یکی از ستون های سیاست خارجی ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ به شمار می رود و ایدئولوژی عدم وابستگی به قدرت های جهانی حتی از سوی ایرانیانی که سیاست های سرکوبگرانه دولت خود را نمی پسندند نیز به طور گسترده ای پذیرفته است. اما بعضی این موضوع را مطرح می کنند که این ایدئولوژی در برخی مواقع منافع ملی را تضعیف می کند.
خانم ثامنی گفت: «چطور است که آزمایش موشکی انجام ندهند؟ شاید این کار باعث کاهش تنش شود.»
کسانی که به سیاست گذاران امور خارجه ایران نزدیک هستند می گویند که راهی وجود ندارد مگر مقاومت در برابر آنچه ایران دورویی و معیار دوگانه ای می نامد که از سوی ایالات متحده و سایر قدرت های بزرگ اعمال می شود.
محمد مرندی، استاد دانشگاه تهران گفت: «آمریکا می گوید که ما نمی توانیم آزمایش موشکی داشته باشیم، اما هندوستان، روسیه و بریتانیا می تواند بدون هیچ مشکلی این کار را انجام دهد. ما نمی توانیم اجازه دهیم آنها چیزی را به ما دیکته کنند.»
او همچنین گفت که آقای ترامپ احتمالاً فقط ژست می گیرد «تا مواضع مذاکراتی خود را تقویت کند و امتیاز بگیرد. ما در عمل ترس و واهمه ای از او نداریم.»
ترجمه شدا از نيويورك تايمز
