بلندپروازی های نظامی ایران، بی پروایی و کاستی های آن را نشان می دهد

مقدمه

در روز یکشنبه ۱۰ می ۲۰۲۰، روزنامه نگاران و فعالان محلی در رسانه های اجتماعی اعلام کردند که یک شناور پشتیبانی نیروی دریایی ایران با موشکی از سوی یک ناو نیروی دریایی ایران هدف قرار گرفته است و حداقل ۱۹ نفر کشته و ۱۵ نفر از مسافران و خدمه آن زخمی شده اند.

این حادثه که در ۷۹۰ مایلی جنوب شرقی تهران در نزدیکی بندر جاسک طی یک تمرین نظامی رخ داد، بعدا از سوی نیروی دریایی ایران تایید شد.

بنابر رسانه های اجتماعی محلی، ناوچه کنارک پس از آنکه به طور اتفاقی از سوی موشک ضد کشتی کروز با نام نور که از سوی ناو جماران آزمایش می شد هدف قرار گرفت غرق شد. سکوت مقامات ایرانی در خصوص این موضوع تا روز پس از حادثه که نیروی دریایی ایران بیانیه ای صادر کرد ادامه یافت.

خطای فنی یا جنگ الکترونیک؟

بیانیه های رسمی و رسانه های ایران از جمله خبرگزاری تندرو تسنیم که وابسته به سپاه پاسداران است اعلام کردند که ناوچه کنارک با موشکی که از سوی ناو جماران طی تمرین نظامی در آبهای جاسک و چابهار پرتاب شد هدف قرار گرفت.

بیانیه نیروی دریایی ایران تایید نکرده است که مقصر این حادثه دشمن بوده است یا خطای فنی. در هر صورت، این شکست فاجعه بار بر ارزیابی های میزان و توانایی های نیروی موشکی ایران تاثیر منفی دارد. نقص فنی – اگر چنین باشد – در موشکی که منجر به این حادثه شد قطعا دقت آن را زیر سوال می برد، بویژه پس از آنکه ایران اخیرا در خصوص ساخت موشک های نقطه زن رجزخوانی کرده است.

به همین ترتیب اگر ایالات متحده که از نظر ایران دشمن به حساب می رود، در پاسخ به مزاحمت های شناورهای نیروی دریایی ایران برای شناورهای نیروی دریایی آمریکایی مسئول این کار باشد،‌ آن نیز بسیار زیان آور به شمار می رود. این بدان معنا خواهد بود که موشک های ایران را می توان به آسانی دستکاری و حتی به سلاحی علیه خود نیروهای آن تبدیل کرد.

چهل سال خدمت

جماران و کنارک هر دو پیش از انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ ساخته شدند. به رغم مراقبت مستمر از آنان طی چهل سال گذشته، این شناورهای نیروی دریایی جان مسافران را به خطر می اندازد تا اینکه از آنان مراقبت کنند. خطاهای ناوبری ایران موضوع تازه ای نیست. در ژانویه ۲۰۱۸، یک ناوچه نیروی دریایی ایران به نام دماوند در دریای خزر در شمال ایران به یک موج شکن برخورد کرد که باعث کشته شدن دو دریانورد نیروی دریایی ایران و زخمی شدن چند نفر از خدمه شد.

اگرچه ادعا می شد که دماوند یک ناوچه پیشرفته بومی در زرادخانه ایران است، این شناور مناسب عملیات در آبهای کم عمق دریای خزر نبود. از همین رو اعلامیه های نظامی ایران فقط یک نمایش قدرت است تا نشان پیشرفت.

1-ناو جماران

جماران که در اوایل سال ۲۰۱۰ در بندرعباس به آب انداخته شد کشتی نمونه از ناوهای کلاس موج به شمار می رود که به ارتش ایران تعلق دارد. بنابر گفته نیروی دریایی ایران، این ناو ساخت ایران با کمک گروه صنایع دریایی ساخته شده بود و یک جهش تکنولوژیک عمده در صنایع دریایی ایران به شمار می رفت.

این ناو که ایران برای تاکید بیش از حد بر توانش آن را ناوشکن می نامد، پیش از انقلاب ۱۹۷۹ ساخته شد در زمانی که حکومت محمدرضا شاه در دهه شصت میلادی ۴ رزم ناو کلاس واسپر ام کا ۵ را از انگلستان خریداری کرد. این چهار ناو سبلان، سهند، البرز، و الوند نام گرفتند. پس از انقلاب ۱۹۷۹ در ایران، تغییراتی در این چهار ناو همراه با جماران صورت گرفت و حفظ و نگهداری شدند.

مشخصات فنی جماران:

طول	عرض	سرعت	وزن	خدمه
۹۴.۵ متر	10 متر	30 گره دریایی	1500 تن	140 سرباز

جماران مجهز به اژدرهای سبک، موشک های کروز ضد کشتی با نام نور، موشک های بالستیک میان برد با نام فجر و یک توپ بیست میلیمتری اورلیکون می باشد. دو رادار ناوبری و یک رادار کنترل آتش بر روی این ناو نصب شده است. ادعا می شود که این نخستین ناو دریایی ایران است که از محل فرود برای هلیکوپترهای سنگین برخوردار است.

2- کنارک

کنارک یک شناور پشتیبانی و لژستیکی کلاس هندیجان است که متعلق به ارتش ایران است و در کارگاه کشتی سازی دیمین در هلند ساخته شده است. این کشتی که چهل سال پیش از سوی ایران خریداری شده بود پس از مرمت در ۸ اکتبر ۲۰۱۸ مجددا در نیروی دریایی ایران به خدمت گرفته شد.

مشخصات فنی کنارک:

طول	عرض	آبخور	وزن	خدمه
۴۷ متر	۸.۵ متر	۲.۹ متر	۴۶۰ تن	100 سرباز

کنارک که هدف یک موشک نور از سوی جماران قرار گرفت مجهز به موشک های نور و یک توپ ۲۰ میلیمتری اورلیکون است و از توان مین گذاری دریایی نیز برخوردار است.

3-نور

اگرچه جماران و کنارک کهنه هستند و به طور نامناسبی مورد حفظ و مراقبت قرار گرفته اند، اما بیانیه نیروی دریایی ایران حادثه شلیک موشک را صرفا به یک خطای فنی نسبت می دهد. باور همگان بر این است که موشک های نور از انواع موشک های چینی C801  و C802  و از نخستین موشک های کروز ساخت ایران می باشند که در سال ۱۹۹۱ از سوی نیروهای مسلح ایران به خدمت گرفته شدند.

مشخصات فنی نور:

برد عملیاتی	طول	قطر	سرعت	وزن	وزن سر جنگی
۴۰-۱۷۰ کیلومتر	۶.۳۸ متر	۳۶ سانتیمتر	۰.۹ ماخ	۷۱۵ کیلوگرم	۱۶۵ کیلوگرم

نور از سوخت جامد استفاده می کند و برای حمله به قایق ها و اهداف ساحلی طراحی شده است. این موشک از چند سکوی پرتاب مانند هاورکرافت BH7، هلیکوپتر Mil 17، و جنگنده های F-4 استفاده می کند. موشک نور ایران از آندسته از موشک هایی است که به گروه های طرفدار ایران مانند حزب الله لبنان و حوثی ها در یمن داده شده است. در سال ۲۰۱۶، ائتلاف عربي در یمن اعلام کرد که حوثی ها موشک های ضد کشتی که از سوی ایران تامین شده بود به سوی کشتی های امارات شلیک کرده اند. بعدا مشخص شد که این موشک از نوع موشک ضد کشتی نور بود.

پرتاب موشک نور از یک سکوی متحرک ساحلی

بزرگنمایی درباره توانایی ها برای مخفی کردن کمبودها

فرماندهان نظامی و خبرگزاری های ایران که به سپاه پاسداران بسیار نزدیک هستند اغلب درباره توانایی های نظامی کشور بزرگنمایی می کنند. به عنوان مثال، نیروی دریایی ایران اصرار دارد که ناو جماران را یک ناوشکن بخواند هرچند که ماموریت اصلی آن از یک ناوشکن بسیار متفاوت است. نیروی دریایی ایران همچنین کنارک را یک ناو می خواند هرچند که یک شناور پشتیبانی است.

به رغم اخباری که به طور مکرر در خصوص پیشرفت های عمده در زمینه تسلیحات منتشر می شود، نیروی دریایی ایران از توانمندترین نیروهای دریایی در جهان به شمار نمی رود. علاوه بر این، اکثر تسلیحات بومی که در کشور ساخته شده اند، گونه ای از تسلیحات سایر کشورها هستند که مهندسی معکوس شده اند. همچنین با توجه به تحریم طولانی مدت واردات تسلیحات و قطعات یدکی به ایران، این کشور قادر به ساخت تسلیحات پیشرفته نیست.

ایران برای اینکه توان خود را در مقاومت علیه تحریم های ایالات متحده نشان دهد، استراتژی بزرگنمایی کردن در خصوص دستاوردهای نظامی خود را به عنوان اصلی ثابت در دکترین نظامی خود به اجرا گذاشته است. این کشور همچنین ادعا می کند می کوشد در زمینه ساخت تجهیزات نظامی – به رغم فعالیت های مستمر خود در بازار سیاه – به خودکفایی برسد.

تحلیل و نتیجه گیری

هدف قرار گرفتن ناو کنارک همچون حوادث دیگری از قبیل ساقط کردن هواپیمای مسافربری اوکراین- که این حادثه نیز بر اثر “آتش خودی” رخ داد- کاستی های نهاد نظامی ایران را ثابت می کند.

اشتباهات مکرر به نتایج زیر منجر می شود:

1- روند فرماندهی و کنترل در نیروهای نظامی ایران دچار ضعفی آشکار در کنترل سلاح ها است. مبنای این ادعا بیانیه رسمی ایران است که می گوید موشک به طور اشتباهی شلیک شده است.

2- نیروی دریایی ارتش دولت ایران به رغم تلاش برای ترمیم توان خود، غیر حرفه ای عمل می کند. پس از انقلاب ۱۹۷۹، ایران در خصوص ارتش دولت در زمین، دریا و هوا مسامحه کرده و توجه خود را بر نیروی دریایی سپاه و قایق های سریع مسلح آن متمرکز کرده است.

3- توانایی های کشتی های ایران بزرگنمایی شده اند و در نتیجه با توانایی های واقعی آن تطابق ندارد.

4- از مقررات تمرین های نظامی پیروی نشده است. به عنوان مثال، تمرین هایی که شامل شلیک تسلیحات می شود باید فقط علیه تجهیزات متروکه صورت پذیرد.

موسسه بين المللى مطالعات ايران

موسسه بين المللى مطالعات ايران