مؤسسه بین المللی مطالعات ایران ” رسانه” نهمین گزارش راهبردی سالانه خود را براى سال 2024/2025 با عنوان «جهانی شدن بحران ها و پیچیدگی منازعات» در 255 صفحه منتشر کرده است. نه سال است که این گزارش به طور مداوم منتشر شده است. نخستین نسخه آن در دسامبر 2016 میلادی منتشر گردید. گزارش سال 2025 میلادی در تلاش برای درک تغییرات پیش بینی شده و تحولات آنها، با اطلاعات، آمار، جداول، شکل ها، نقشه ها، تصاویر، پیمایش، تحقیق، تحلیل و آینده نگری مستند می شود. ویژگی بارز این گزارش گستردگی چشم انداز جدید مطابق با گستردگی دایره های مورد علاقه و موضوعات مطرح شده است.
در این گزارش چهار محور اصلی بررسی شده است که عبارتند از: تحولات در محیط بین الملل، تحولات در محیط های منطقه ای، تغییرات استراتژیک در سیاست عربستان سعودی و تحولات وضعیت ایران.
از نظر تحولات فضای بین الملل این صحنه شاهد تحولات بسیاری در سطح نهادهای بین المللی و همچنین در سطح تعاملات بین قدرت های بزرگ علاوه بر تحولات مهمی در سطوح اقتصادی و امنیت نامتعارف بوده است. این محور شامل: نظام بین الملل و مشکلات حل و فصل منازعات بین المللی، ایالات متحده و مشکل هژمونی در عرصه بین المللی، پیچیدگی منازعه در مواجهه با پکن در هند و اقیانوسیه، فرسایش طرف های درگیر در جنگ روسیه و اوکراین، روندهای اقتصاد جهانی در سال 2024 میلادی، جهان و مسائل مربوط به امنیت نامتعارف، علاوه بر وضعیت دینی در جهان اسلام و فعالیت جنبش های بنیادگرا و تندرو است. این گزارش پیش بینی می کند که سال 2025 ممکن است ادامه وضعیت سردرگمی بین المللی در عصر رقابت باشد، بر این اساس، ایالات متحده با تحولات جاری در سطح بین المللی که هدف آن بررسی تجدید نظر در قدرت جهانی و رهبری آمریکا است، کنار خواهد آمد.
در خصوص تحولات منطقه ای، سال 2024 میلادی با تشدید درگیری های ژئوپلیتیک در خاورمیانه، در مقابل تلاش های اسرائیل و ایران برای ایجاد معادلات جدید درگیری و بازدارندگی منطقه ای، تحولات بسیار مهمی را شاهد بود، به نحوی که خاورمیانه را به کانون توجه کشورهای منطقه و جهان تبدیل کرد. در سایه چنین تحولاتی کشورهای خلیج به دنبال اتخاذ سیاست های بی طرف در قبال بحران های فزاینده منطقه ای و بین المللی بر آمدند. ترکیه همچنین به ترسیم رویکردهای جدید برای دستیابی به دستاوردهای منطقه ای و بین المللی شروع کرد. در جهت تقویت روابط خارجی خود در پرتو تحولات بین المللی، یک رویکرد جمعی برای کشورهای آسیای مرکزی پدیدار شده است. وضعیت آفریقا همچنان در آشفتگی بین پیامدهای بحران های داخلی و فشار طرح های خارجی قرار دارد، در حالی که اوضاع در جنوب آسیا به هم ریخته است و این نکته در بحران بنگلادش مشهود بود. از منظر این گزارش، با توجه به سختی بازگشت ایران به عرصه هایی که از دست داده و به دلیل وجود چالش های متعدد پیش روی خود، تحولات ژئوپلیتیک منطقه ای ممکن است در سال 2025 ادامه یابد.
این گزارش همچنین به بررسی تحولات استراتژیک در سیاست عربستان سعودی پرداخته است، طوری که سال 2024 میلادی شاهد تقويت راه ملی بود که توسط پادشاهی عربستان سعودی بر اساس “چشم انداز 2030” ترسيم شده بود. در اين سال موقعیت کشور عربستان سعودی در محیط عربی و منطقه ای خود تقویت شده جایگاه آن در سطح جهانی ثبت شد. این محور شامل موضوعات زیر است: سیاست های ملی و پاسخگویی به چالش ها در چارچوب چشم انداز انعطاف پذیر، برخورد عربستان سعودی با تحولات در عرصه های عربی و منطقه ای، و عربستان سعودی و موضع گیری در پرتو تحولات نظام بین الملل. این گزارش پیش بینی می کند سال 2025 میلادی سال تداوم روحیه مسئولیت پذیری عربستان سعودی در قبال آینده خلیج، جهان عرب و خاورمیانه جهت دست یافتن به آرزوی بزرگ کاهش تنش ها و پایان دادن به جنگ ها در منطقه، با احتمال ایفای نقش میانجی متمدنانه عربستان سعودی در پرونده های مهم منطقه ای و بین کشورهای مختلف، و بازگرداندن منطقه عربی و خاورمیانه به وضعیت آرامش و امنیت است.
محور پایانی تحولات وضعیت ایران را تشریح کرد. این تحولات در سال 2024 میلادی بر تمامی سطوح سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و نظامی سایه افکنده است. در خصوص نفوذ ایران در کشورهای منطقه، باید گفت که این نفوذ -به ویژه در سوریه و لبنان- سالها است که با چنین چالش های استثنایی مواجه نبود. در خصوص روابط ایران با قدرت های بین المللی و منطقه ای نیز شاهد تحولات مهمی بوده ایم که در وضعیت کلی ایران منعکس شده است و انتظار می رود که در سال 2025 میلادی بازتاب هایی داشته باشد. این محور به مجموعه ای از پرونده ها می پردازد: بازگشت «اصلاح طلبان» به صحنه سیاست، چالش های اقتصادی پیش روی دولت مسعود پزشکیان، ارزیابی توان نظامی ایران، معضل اقلیت ها در سیاست های رئیس جمهور جدید، مقایسه سیاست های پزشکیان با ابراهیم رئیسی در قبال حمایت از گروه های مسلح در صحنه های تصعید تنش، استحکام روابط کشورهای خلیج و ایران در برابر آزمون های پیچیده، پیشرفت محتاطانه و حساب شده نزدیکی ایران به مصر و سودان، آینده پرونده مذاکرات هسته ای در دوره ریاست پزشکیان، آینده روابط ایران با بلوک شرق در دوره پزشکیان، روند اجماع آمریکا و اروپا در قبال ایران با توجه به سیاست پزشکیان، ادامه تضاد منافع ایران و ترکیه در عراق، سوریه و قفقاز و تحولات در یمن. این گزارش پیش بینی می کند ایران در سال 2025 میلادی سیاست نزدیک شدن به کشورهای عربی را به هدف جلوگیری از بازگشت به نقطه تنش با کشورهای عربی یا برای جستجوی جای پایی جدید با توجه به از دست دادن سوریه، ادامه دهد. در سال 2025 میلادی ایران همچنین سیاست نگاه به شرق را ادامه خواهد داد.
