مقدمه
نیروهای مرزبانی یمن، حسن علی العماد یکی از رهبران شبه نظامیان حوثی را در بازگشت از ایران و در حالیکه از طریق گذرگاه زمینی وارد استان مهره می شد، دستگیر کردند. رئیس بخش رسانه ای ارتش ملی یمن اظهار داشت که دستگیری العماد برای ارتش ملی یمن «یک پیروزی بزرگ اطلاعاتی» است. به راستی، حسن علی العماد کیست و رابطه او با رژیم ایران چیست؟ ابعاد تأثیرات فرهنگی و مذهبی او بر شبه نظامیان حوثی چیست؟ و دستگیری او تا چه میزان اهمیت دارد؟
يكم: العماد و رژیم ایران و «سپاه پاسداران انقلاب»
العماد یکی از خطرناک ترین رهبران ایدئولوژیک و یکی از مهمترین چهره های شیعه دوازده امامی شبه نظامیان حوثی به شمار می رود. او که یک همسر ایرانی اختیار کرده است، خانه ای در تهران دارد. حسن العماد با چهار برادر خود یعنی احمد، عصام، محمد و علی به شهر قم رفتند تا در کنار پدرشان یحیی العماد باشند که یکی از چهره های مطرح دینی است که تحصیلات خود را در ایران سپری کرده است و یکی از بنیانگذاران اصلی گروهک حوثی و یکی از مجریان پروژه ایران در یمن است. او در دهه 90 میلادی از یمن به قم رفت.
در آن زمان بر فعالیت های گوناگون فرهنگی و نشر کتب و نشریات چندان نظارتی وجود نداشت و فعالیت های فرهنگی ایران در یمن در آن زمان در اوج خود بود. سفارت ایران در صنعاء با اعطای بورسیه تحصیلی به العماد، او را روانه قم کرده است. او در این شهر به همراه برادرانش آموزشهای عقیدتی شیعه دوازده امامی را در مدارس و حوزه های ایرانی فراگرفت و به شیوه ای کاملا روشمند روی آنها کار شد تا اینکه امروز از چهره های مطرح تبلیغ مذهب دوازده امامی در یمن به شمار می روند.
العماد، بعد از اینکه دوره متوسطه را به پایان رساند، توسط «سپاه پاسدران انقلاب» آموزش دید. او که از مهمترین طرفداران اندیشه انقلابی و انقلاب ایران به شمار می رود، در چندین زمینه با «سپاه پاسداران» همکاریهایی داشته است تا اینکه در جولای سال 2020 میلادی، حسین سلامی فرمانده «سپاه انقلاب» در اجلاسیه «مجاهدین در غربت» از وی تجلیل به عمل آورد. العماد که یکی از سخنرانان این اجلاسیه بود، گفت: «به برکت حرکت و قیام امام خمینی و جانفشانی شهدای انقلاب، امروز ملت یمن بیدار شده است و این حرکت هویت یمنی ها را به آنها بازگردانده است» او برای اینکه مخاطبین خود را تحت تأثیر قرار دهد، دلیل عملیات موسوم به «طوفان قاطعیت» که توسط ائتلاف عربی و دولت قانونی برای آزادسازی یمن از اشغال شبه نظامیان انجام می شود را به خاطر مذهب دانست و گفت: « این جنگ تحمیلی علیه یمن به خاطر پیروی از غدیر و ولایت امام علی است». او افزود: دشمنان می دانند که اگر یمن قدرت بگیرد، پرچم مبارزه با ظلم و حمایت از امام زمان برافراشته خواهد شد». او همچنین به تعریف و تمجید از رژیم ایران پرداخت و گفت: «نظام ایران تنها رهبری ملت ایران را بر عهده ندارد بلکه رهبری تمام مسلمانان جهان را بر عهده دارد». او درباره علی خامنه ای رهبر ایران نیز چنین گفت: «همه مسلمانان گوش به فرمان این رهبر فرزانه هستند».
دوم: العماد و شبه نظامیان حوثی
همانطور که قبلا نیز اشاره کردیم، العماد و برادرانش به گونه ای آموزش دیدند تا به عنوان مبلغین برجسته، مذهب دوازده امامی ورژن ایرانی را در یمن تبلیغ و ترویج نمایند. علاوه بر آن، العماد یکی از مهمترین مهره هایی است که ارتباطات رژیم ایران با شبه نظامیان حوثی را تأمین می کند. او برای برقراری ارتباط با شخصیت های تأثیر گذار در کشورهای اروپایی و غربی، با مدیریت شبکه های «عقیدتی» فعالیت های رسانه ای گوناگونی دارد و کارهای خود را از قم انجام می دهد.
العماد برای تبلیغ و هماهنگی عملیات شبه نظامیان و همچنین جمع آوری کمک های مالی، و برای رساندن کمک های تسلیحاتی از ایران به شبه نظامیان حوثی، بین ایران و پایتخت کشورهای غربی و عربی در رفت و آمد بوده است. او این فعالیت ها را تحت پوشش نهادهای ظاهرا مدنی و موسسات خیریه انجام می داد که برای اجرای پروژه های ایرانی در یمن از طریق شبه نظامیان حوثی، دائما در حال فعالیت هستند و از مهمترین آنها می توان به سازمان مستقبل العدالة «عدالت آینده» و بنیاد العلم والعمل «علم و کار» اشاره نمود. علاوه بر آن، طبق گزارش منابع معتبر، يک هسته حوثی که در سال 2006 میلادی برای ترور رئیس جمهور فقید علی عبد الله صالح برنامه ریزی کرد، توسط العماد تأمین مالی و مدیریت می شد. در آن زمان العماد در ایران ساکن بود تا اینکه در سال 2011 میلادی به یمن بازگشت. و از آن زمان تا سال 2015 میلادی بین تهران و صنعا در رفت و آمد بود. بعد از اعلان عملیات «طوفان قاطعیت» نتوانست از کشور خارج شود تا اینکه در سال 2016 میلادی با هواپیمای سازمان ملل از کشور خارج شد. برادرش عصام یکی از مراجع دینی حوثی ها به شمار می رود. محمد العماد هم ریاست هیئت مدیره «شبکه الهویه» حوثی ها را بر عهده دارد که شبکه «الهویة» و روزنامه «الهوی» را شامل می شود. علی العماد نیز در رأس دستگاه نظارت و محاسباتی حوثی ها قرار دارد. اما برادرش احمد تیم ارتباطات خارجی شبه نظامیان حوثی را مدیریت می کند.
بر اساس منابع نظامی یمن، حسن العماد رهبری شبکه قاچاق اسلحه از ایران به یمن را بر عهده دارد. در بازجویی هایی که با قاچاقچیان ایرانی کشتی «جیهان 1 و 2» صورت گرفته، نام العماد را به عنوان هماهنگ کننده عملیات بین ایران و صنعا ذکر کرده اند.
لازم به ذکر است که شبه نظامیان حوثی از اداره گذرنامه صنعا گذرنامه ای که تاریخ صدور آن مربوط به تاریخ قدیم است، برای حسن العماد جعل و صادر کرده و آن را برایش فرستادند تا بتواند به وسیله آن به یمن وارد شود. از سویی دیگر، ریاست کمیسیون هماهنگی ایران – حوثی ها که رژیم ایران با هدف کمک به شبه نظامیان کودتاچی آن را تأسیس کرده، نیز بر عهده العماد است. برخی از مقامات حوثی از جمله سلطان جحاف، خواهان توقف مذاکره تا آزادی حسن العماد شدند. او سلطنت عمان را به دست داشتن در دستگیری العماد متهم کرد. این امر سبب می شود که دستگیری العماد روی میز هر مذاکره ای که در آینده صورت خواهد گرفت، گذاشته شود.
سوم: نشانه هایی از تشدید فعالیت نظامی حوثی پس از دستگیری العماد
از نظر دستگاههای امنیتی یمن، حسن العماد یک مجرم خطرناک و از خطرناک ترین نظریه پردازان شبه نظامیان حوثی است. از این رو، دستگیری او ضربه مهلکی به شبه نظامیان حوثی و رژیم ایران است که کارشناسان، شخصیت های نظامی و غیره را با لباس های مبدل به صنعا قاچاق می کند. منابع یمنی همچنین از احتمال آمدن یک کمیته وزارتی عالی رتبه در روزهای آینده برای انجام تحقیق و بازپرسی از العماد خبر داده اند.
گفتنی است که بسیاری از ناظران، تشدید حملات حوثی در داخل یمن و علیه عربستان سعودی را با دستگیری علی حسن العماد مرتبط می دانند. با دستگیری العماد ضربه مهلکی به حوثی ها وارد آمده است به همین جهت آنان حملات نظامی خود را گاهی با هدف قرار دادن شهر مأرب و گاهی با هدف قرار دادن اهداف غیر نظامی در خاک عربستان سعودی، شدت بخشیده اند. در روزهای گذشته و به دنبال دستگیری علی العماد، ائتلاف عربی طی بیانیه ای که یک نسخه از آن در اختیار خبرگزاری سعودی «واس» قرار گرفته است، اعلام کرد: « سه پهباد انفجاری که خاک عربستان سعودی را هدف گرفته بودند، منهدم شدند. تنها در دو روز جمعه و شنبه گذشته تعداد شش پهباد منهدم شدند و یک موشک بالستیک که شهر دمام را هدف گرفته بود، توسط پدافند هوایی سعودی رهگیری و منهدم شد. در این بیانیه ائتلاف آمده است: «حملات خصمانه و وحشیانه حوثی ها افراد و اماکن غیر نظامی را هدف قرار داده اند». این بیانیه افزوده است: «حملات پهبادی حوثی ها را به دقت رصد کرده و برای حمایت از شهروندان غیر نظامی تدابیر جدی اتخاذ خواهیم کرد».
نتیجه گیری
دستگیری العماد یک پیروزی اطلاعاتی و امنیتی برای نیروهای یمنی و نیروهای «ائتلاف عربی» به حساب می آید. در عین حال، این رویداد ضربه مهلکی برای شبه نظامیان حوثی و رژیم ایران است. چراکه ایرانیها برای آموزش و آماده کردن العماد برای خدمت به منافع و برنامه های خود، بسیار سرمایه گذاری کرده بودند. تا جاییکه او به یکی از مهمترین مهره هایی تبديل شد که ارتباط شبه نظامیان حوثی با رژیم ایران را در سطوح مختلف مذهبی، مالی و هماهنگی جهت قاچاق اسلحه به شبه نظامیان حوثی برقرار می کرد و هر دو طرف حوثی و ایرانی بسیار روی او حساب می کردند.
دستگیری العماد، برای طرفهای ایرانی و حوثی گران تمام می شود زیرا او اطلاعات بسیار مهمی دارد که می تواند پرده از اسرار برنامه های ایران در منطقه و مخصوصا رابطه ایران – حوثی ها بردارد؛ چرا که او نماینده خامنه ای در امور انقلاب ایرانی در یمن است. با آغاز تحقیقات و بازجویی ها اهمیت نقش حسن العماد نیز برملا خواهد شد. به باور برخی ناظران، دستگیری او به منزله مقیاسی است که عمق نفوذ ایران در یمن را روشن خواهد کرد، و به احتمال زیاد حوثی ها تلاش خواهند کرد که با وساطت عمان کانال ارتباطی با دولت قانونی یمن ایجاد کنند. همچنین به احتمال زیاد العماد به یک کارت مهم برای چانه زنی در مذاکرات تبدیل بشود که می تواند در مسأله آزادی اسرای دولت قانونی که در بند اسارت شبه نظامیان هستند و یا در پرونده های دیگری در چارچوب راه حل سیاسی در یمن به کار گرفته شود.
حداقل، این احتمال وجود دارد که دستگیری العماد، سبب شود بار دیگر مذاکرات یمن به جریان افتد که در این صورت زمینه برای مذاکره بر سر پرونده های دیگر نیز هموار می شود و با توجه به این واقعیت که برادران العماد پست هایی کلیدی در دستگاه شبه نظامیان حوثی در اختیار دارند، این بار معادله در مذاکرات به نفع دولت قانونی یمن سنگینی خواهد کرد و احتمالا در آینده ای نزدیک کشور عمان میانجی و میزبان این مذاکرات خواهد بود.
