مؤسسه بین المللی مطالعات ایران (رسانه) هشتمین گزارش راهبردی سالانه خود مربوط به سال 2023-2024 میلادی را در 342 صفحه منتشر كرد. این گزارش که نسخه اول آن در دسامبر 2016 میلادی منتشر شد، از هشت سال بدینسو هر ساله منتشر می شود. این گزارش با استفاده از داده ها و آمارها مستند سازی شده است. در ارائه محتوای گزارش از جداول و اشکال و در تهیه آن از روشهای پایش، استقرا و تحلیل و آینده پژوهشی استفاده شده است. از آنجا که در این گزارش حوزه ها و مسائل گسترده ای مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است، تلاش شده است که با دیدگاه نوین و وسیعی نیز به قضایا نگریسته شود.
این گزارش در سه بخش اصلی تنظیم شده است که عبارتند از: تحولات در فضای بین الملل، تحولات راهبردی در سیاست عربستان سعودی، تحولات اوضاع ایران.
در زمینه تحولات در فضای بین الملل، فضای بین الملل شاهد تحولات راهبردی است که بر تمام عرصه های سیاسی، اقتصادی، نظامی و مسائل مربوط به امنیت و ثبات، و رویارویی ایدئولوژی و فرهنگی تأثیرگذار است. و به نظر می رسد که این تحولات اساسا در شدت یافتن رقابت میان قدرتهای بزرگ و ماهیت مرحله گذار کنونی فضای بین الملل ریشه دارد. رقابت راهبردی میان قدرتهای بزرگ شدت یافته و به چندین فضای منطقه ای سرایت کرده است. در کنار جنگ تمام عیاری که از سال 2022 میلادی در اوکراین جریان دارد، تنشها در فضای آفریقا و خاورمیانه نیز افزایش یافته است. عملیات طوفان الاقصی روند تنش زدایی روابط که توسط قدرتهای منطقه ای تا حد زیادی پیش برده شده بود، را معکوس کرد. و بدین سان سرنوشت منطقه را در ابهام قرار داد. تأثیرات این رقابت همچنان به مناطق دیگری در آسیای میانه و آمریکای لاتین نیز سرایت می کند. در این زمینه می توان تحولات و مسائل راهبردی در فضای بین الملل که تأثیرات آن در کوتاه مدت و دراز مدت ادامه دارد، را مورد پایش قرار داد. بنابراین، این بخش از گزارش راهبردی سال 2023 میلادی تمرکز خود را بر مهمترین تحولات و مسائل معطوف داشته و به این موضوعات می پردازد:
رویکردهای جنگ در اوکراین و پیامدهای آن بر غرب و روسیه، رقابت آمریکا و چین و توازن راهبردی در شرق آسیا، تعاملات اقتصاد جهانی و فرجام آن، مسائل امنیتی و رقابت در حوزه های نوظهور، جنگ ایدئولوژیها و وضعیت جنبشهای اصولگرا و گروههای تندرو در جهان، تعاملات راهبردی در فضاهای منطقه ای.
گزارش راهبردی 2023-2024 میلادی تحولات راهبردی در سیاست عربستان سعودی را نیز مورد کنکاش قرار داده است. سال 2023 میلادی از هر لحاظ برای عربستان سعودی یک سال استثنایی بود. نتایج «چشم انداز 2030» خود را در سطح داخلی و خارجی نشان داد. و این واقعیت ثابت شد که پادشاهی عربستان سعودی در روند مدرن سازی داخلی گامهای مهمی برداشته است و این نیرو محرکه قدرتمندی است که سبب می شود عربستان سعودی در سطح منطقه و بین الملل در جایگاه شایسته خود قرار گیرد. در همین زمینه، این بخش از گزارش راهبردی به مهمترین تحولات داخلی و خارجی تأثیر گذار پادشاهی عربستان سعودی توجه نشان می دهد و به این موضوعات می پردازد: سیاستهای مدرن سازی و حکومتداری خوب در چارچوب «چشم انداز 2030»، عربستان سعودی .. صلح ساز و مشوق ثبات منطقه ای، تنوع بخشی به اقتصاد پسانفتی، راهبرد تحول دفاعی.
بخش پایانی به بررسی تحولات اوضاع ایران اختصاص دارد؛ ایران در طی سال 2023 میلادی شاهد تحولات مهمی بود که بر مسائل مختلف داخلی اعم از مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی سایه انداخت. ایران در قبال مناطق نفوذ عربی مانند عراق و لبنان سیاستها و رهیافتهایی را در پیش گرفت و نفوذ ایران در سوریه با چالشهای متعددی روبرو شد. ایران در یمن در قبال ابتکارهای صلح موضع روشنی از خود نشان نداد. اما روابط ایران با قدرتهای منطقه ای و بین المللی، نیز شاهد تحولاتی بود که بر اوضاع کلی ایران تأثیر گذاشت. در همین زمینه، بخش سوم گزارش راهبردی توجه خود را به این پرونده ها معطوف داشته است: کارآمدی دولت رئیسی و مواضع جریانهای سیاسی قبل از انتخابات، سیاست اقتصادی داخلی و خارجی و تأثیرات آن بر اوضاع معیشتی، مواضع جریانهای داخلی در ایران در قبال روابط با عربستان سعودی بعد از امضای توافقنامه پکن، وخامت بحران حجاب و مشروعیت نظام در ایران، موضع ایران در قبال ابتکار بین المللی صلح در یمن، رهیافت تازه ایران برای تقویت نفوذ در عراق، چالشهای نفوذ ایران در سوریه، رهیافت ایران در قبال بحران لبنان، روابط آمریکا و ایران میان گشایش و تیرگی، فشارهای اروپا بر ایران، واکنشهای ایران در قبال تحولات آسیای میانه و قفقاز، رابطه ایران با پاکستان بعد از عمران خان، تنش در روابط ایران با طالبان، و انگیزه های ایران در قبال کشورهای آمریکای جنوبی و آفریقا.
